Prawidłowo – w scyntygrafii „ognisko zimne” oznacza obszar, który nie gromadzi radioznacznika, czyli praktycznie brak rejestracji promieniowania w tym miejscu na obrazie gammakamery. W badaniach medycyny nuklearnej, takich jak scyntygrafia kości, tarczycy czy wątroby, zakładamy, że prawidłowa tkanka wychwytuje podany radiofarmaceutyk w pewnym typowym, dość równomiernym stopniu. Jeśli w tym tle pojawia się „dziura”, miejsce o znacznie mniejszej aktywności niż otoczenie albo wręcz czarne pole na kolorowej mapie, to właśnie mówimy o ognisku zimnym. Moim zdaniem dobrze jest to kojarzyć z „brakiem funkcji”, a nie z konkretnym rozpoznaniem. Przykład praktyczny: w scyntygrafii tarczycy po podaniu jodu promieniotwórczego wole guzkowe może dać obraz guzków „zimnych” – guz nie gromadzi jodu, bo nie produkuje hormonów. Ale taki guzek może być zarówno łagodny, jak i złośliwy, więc sam fakt „zimna” nie rozstrzyga. W scyntygrafii kości zimne ognisko może oznaczać np. rozległą martwicę, torbiel, niektóre przerzuty lityczne, albo też artefakt techniczny (np. metaliczna proteza dająca zacienienie). Według dobrych praktyk medycyny nuklearnej każde ognisko zimne trzeba zawsze interpretować w kontekście: rodzaju radiofarmaceutyku, obrazu klinicznego, innych badań obrazowych (RTG, TK, MR). I jeszcze jedna rzecz: ognisko gorące to nadmierne gromadzenie znacznika, a ognisko zimne – niedobór lub brak, co jest podstawową parą pojęć, którą naprawdę warto mieć „w małym palcu” podczas nauki scyntygrafii.
W scyntygrafii bardzo łatwo pomylić intuicję z rzeczywistą fizjologią obrazu. Część osób zakłada, że skoro „ognisko” to coś, co się wyróżnia, to musi tam być więcej znacznika, czyli większa aktywność. Tymczasem w medycynie nuklearnej mówimy zarówno o ogniskach gorących, jak i zimnych. Ognisko gorące oznacza obszar nadmiernego gromadzenia radiofarmaceutyku, natomiast ognisko zimne – miejsce, gdzie znacznik się prawie nie odkłada. Dlatego utożsamianie ogniska zimnego z obszarem gromadzącym znacznik jest po prostu odwróceniem definicji. Trzeba pamiętać, że kamera rejestruje promieniowanie, a my widzimy rozkład funkcji, nie tylko anatomii. Kolejny typowy błąd to łączenie wyglądu ogniska bezpośrednio z łagodnością lub złośliwością zmiany. W scyntygrafii tarczycy faktycznie wiele łagodnych guzków jest zimnych, ale część raków tarczycy także daje obraz ognisk zimnych. Nie ma prostego algorytmu: zimne = łagodne, gorące = złośliwe. Standardy postępowania podkreślają, że cecha „zimne/gorące” jest tylko wskazówką funkcjonalną i musi być weryfikowana innymi metodami, np. USG, biopsją cienkoigłową, TK czy MR. Podobnie błędne jest automatyczne kojarzenie ogniska zimnego z „większą aktywnością hormonalną”. Jest dokładnie odwrotnie: zimne ogniska najczęściej oznaczają upośledzoną lub brak aktywności komórek w zakresie wychwytu danego radioznacznika. W tarczycy guzek autonomiczny, bardzo aktywny hormonalnie, zwykle jest ogniskiem gorącym, bo silnie wychwytuje jod. Z mojego doświadczenia wynika, że największy problem sprawia przestawienie myślenia z obrazów anatomicznych (RTG, TK, MR), gdzie patrzymy na kształty i gęstości, na obrazy czynnościowe, gdzie kluczowy jest rozkład funkcji i metabolizmu. Dlatego w dobrych praktykach nauczania medycyny nuklearnej zawsze podkreśla się: ognisko gorące – zwiększone gromadzenie znacznika, ognisko zimne – zmniejszone lub brak gromadzenia, a interpretacja kliniczna wymaga kontekstu i porównania z innymi metodami obrazowania.