Prawidłowo – pielografia zstępująca (czyli wstępująca z punktu widzenia moczu, ale zstępująca z punktu widzenia lekarza podającego kontrast) polega właśnie na przezskórnym podaniu środka kontrastującego bezpośrednio do miedniczki nerkowej. Najczęściej wykonuje się to w nakłuciu przezskórnym pod kontrolą USG lub RTG (czasem TK), a następnie wykonuje serię zdjęć rentgenowskich, żeby dokładnie uwidocznić układ kielichowo‑miedniczkowy i moczowód. Dzięki temu badaniu można bardzo precyzyjnie ocenić drogi moczowe, szczególnie gdy inne metody, jak urografia dożylna czy TK z kontrastem, są niewystarczające albo przeciwwskazane (np. niewydolność nerek, alergia na kontrast dożylny). W praktyce klinicznej pielografia zstępująca jest wykorzystywana m.in. do oceny zwężeń moczowodu, przeszkód w odpływie moczu, podejrzenia kamicy moczowodowej, zmian pozapalnych, urazów dróg moczowych czy przed planowanymi zabiegami urologicznymi. Moim zdaniem to badanie jest trochę „oldschoolowe”, ale nadal bardzo przydatne w trudnych przypadkach, bo daje obraz układu zbiorczego z bardzo wysoką rozdzielczością. Co ważne, środek kontrastujący jest podawany miejscowo, do światła układu kielichowo‑miedniczkowego, a nie dożylnie, więc obciążenie nerek jest mniejsze niż przy klasycznej urografii. W dobrych praktykach radiologicznych zawsze zwraca się uwagę na prawidłowe ułożenie pacjenta, aseptykę przy nakłuciu, kontrolę dawki promieniowania oraz na dokładne udokumentowanie przebiegu i ewentualnych powikłań, np. wynaczynienia kontrastu czy krwawienia. Pielografia zstępująca jest też często etapem wstępnym przy zakładaniu przezskórnej nefrostomii, więc znajomość tej techniki ma duże znaczenie praktyczne dla personelu technicznego i lekarzy.
W tym zadaniu łatwo się pomylić, bo wszystkie odpowiedzi brzmią jak jakieś badanie z kontrastem, ale klucz tkwi w nazwie i drodze podania środka cieniującego. Pielografia zstępująca nie służy do oceny miąższu nerek po dożylnym podaniu kontrastu – to opis bardziej pasujący do urografii dożylnej albo tomografii komputerowej nerek z kontrastem. W tych badaniach interesuje nas wydzielanie kontrastu przez nerki i obraz miąższu, czyli parenchymy, a nie tylko światło dróg moczowych. W pielografii natomiast środek kontrastujący ma wypełnić wnętrze układu kielichowo‑miedniczkowego i moczowodu, żeby było widać ich kształt, zwężenia, zastoje czy uszkodzenia. Kolejne skojarzenie bywa z układem naczyniowym, bo tam też często podaje się kontrast dożylnie. Jednak badania naczyń to już angiografia, flebografia czy angio‑TK, a nie pielografia. W diagnostyce naczyń zupełnie inne są wskazania, technika, a także sposób obrazowania, mimo że też używa się promieniowania jonizującego i kontrastów jodowych. Pomylenie tych pojęć wynika zwykle z tego, że każdy kontrast kojarzy się automatycznie z „żyłą”, co nie jest prawdą – tu kontrast idzie bezpośrednio do układu moczowego. Pojawia się też odpowiedź dotycząca pęcherza moczowego po podaniu kontrastu przez cewnik. To opis cystografii, czyli badania pęcherza moczowego (czasem z oceną cewki). W cystografii wypełnia się pęcherz kontrastem przez cewnik i ocenia jego kształt, ściany, ewentualny refluks pęcherzowo‑moczowodowy. To inne badanie niż pielografia, chociaż też dotyczy układu moczowego. Pielografia zstępująca skupia się na drogach moczowych powyżej pęcherza, głównie na układzie kielichowo‑miedniczkowym i moczowodach, i wymaga przezskórnego dojścia do miedniczki nerkowej. Typowym błędem myślowym jest sprowadzenie wszystkich badań z kontrastem do jednego worka i patrzenie tylko na narząd, a nie na sposób podania środka cieniującego i na dokładną nazwę procedury. W praktyce zawodowej warto zawsze kojarzyć: pielografia – drogi moczowe, cystografia – pęcherz, angiografia – naczynia, a dożylne badania miąższu nerek to już zupełnie inna technika i inne wskazania.