Właściwe umieszczenie czarnej elektrody kończynowej na prawej kończynie dolnej, po stronie zewnętrznej podudzia, wynika bezpośrednio ze standardu wykonywania 12‑odprowadzeniowego EKG. Ta elektroda jest nazywana elektrodą uziemiającą (masą) i choć nie tworzy bezpośrednio żadnego z odprowadzeń rejestrowanych w zapisie, to stabilizuje układ pomiarowy, zmniejsza zakłócenia i poprawia jakość sygnału. Z mojego doświadczenia to właśnie poprawne podłączenie tej elektrody często decyduje, czy zapis będzie czysty, bez „pływającej” linii izoelektrycznej i zakłóceń sieciowych. Zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami (m.in. wytyczne kardiologiczne i instrukcje producentów aparatów EKG) kończynowe elektrody umieszcza się: czerwona – prawa ręka, żółta – lewa ręka, zielona – lewa noga, czarna – prawa noga. Na kończynach dolnych zaleca się lokalizację na podudziu, po stronie zewnętrznej, na skórze nieowłosionej, odtłuszczonej, bez ran i podrażnień. Dlaczego po zewnętrznej stronie? Bo tam jest zwykle mniej ruchu mięśniowego, łatwiej przykleić elektrodę i pacjentowi jest wygodniej leżeć, nie zahacza o kable. Ma to znaczenie praktyczne zwłaszcza przy dłuższym monitorowaniu, np. w telemetrii. Dodatkowo, zachowanie stałego schematu rozmieszczenia elektrod (w tym masy na prawej nodze) ułatwia porównywanie zapisów EKG w czasie – jeśli każdy technik robi to „po swojemu”, to rośnie ryzyko błędnej interpretacji zmian amplitudy załamków. Moim zdaniem warto wyrobić sobie nawyk: prawa noga, bok podudzia, skóra dobrze przygotowana – wtedy badanie idzie szybko i bez nerwów, a opisujący lekarz dostaje wiarygodny materiał do oceny.
W przypadku elektrod kończynowych w EKG bardzo łatwo o pozornie drobne pomyłki, które jednak mają konkretne konsekwencje techniczne. Czarna elektroda kończynowa pełni rolę elektrody uziemiającej, czyli tzw. masy. Nie bierze udziału w tworzeniu konkretnych odprowadzeń, ale stabilizuje cały układ pomiarowy i pomaga ograniczać zakłócenia, zwłaszcza pochodzące z sieci elektrycznej i ruchów mięśni. Z tego powodu standardowo umieszcza się ją na prawej kończynie dolnej, na bocznej (zewnętrznej) powierzchni podudzia. Umieszczenie czarnej elektrody na lewej nodze, niezależnie czy po stronie zewnętrznej czy wewnętrznej, zaburza przyjęty schemat RA–LA–LL–RL i może prowadzić do dezorientacji osoby opisującej badanie, szczególnie jeśli w dokumentacji nie ma adnotacji o niestandardowym podłączeniu. W praktyce klinicznej przyjmuje się, że prawa noga to miejsce zarezerwowane dla masy, a lewa noga – dla elektrody zielonej, która wchodzi już realnie w skład układów odprowadzeń kończynowych. Zmiana tych miejsc między sobą powoduje, że układ nie jest zgodny z typowym oznaczeniem kolorystycznym i przestrzennym. Kolejna kwestia to wybór strony wewnętrznej podudzia. Strona przyśrodkowa jest bardziej narażona na ruch, ocieranie o drugą nogę, kontakt z prześcieradłem czy materacem. To generuje artefakty ruchowe, pogarsza przyczepność elektrody i zwiększa ryzyko odklejenia podczas badania. Moim zdaniem częsty błąd myślowy polega na przekonaniu, że skoro czarna elektroda „tylko uziemia”, to można ją dać gdziekolwiek. Teoretycznie aparat coś zarejestruje, ale nie będzie to zgodne z dobrą praktyką i może utrudniać późniejszą analizę zapisów, zwłaszcza porównawczą. Dlatego trzymanie się schematu: prawa kończyna dolna, strona zewnętrzna podudzia, to po prostu bezpieczny i profesjonalny nawyk pracy przy każdym EKG.