Strzałka na schemacie pokazuje strukturę położoną w ścianie prawego przedsionka, przy ujściu żyły głównej górnej – to klasyczna lokalizacja węzła zatokowo‑przedsionkowego (SA). Ten węzeł to fizjologiczny rozrusznik serca: generuje impulsy elektryczne, które następnie szerzą się przez mięsień przedsionków i dalej trafiają do węzła przedsionkowo‑komorowego. Moim zdaniem warto to sobie skojarzyć tak: wszystko „zaczyna się” w prawym przedsionku, wysoko, przy żyle głównej górnej. W praktyce diagnostyki elektromedycznej znajomość położenia SA ma znaczenie np. przy interpretacji EKG – rytm zatokowy oznacza, że bodźce powstają właśnie w tym węźle. Na zapisie widzimy wtedy prawidłowe załamki P dodatnie w odprowadzeniach kończynowych (np. II, aVF), z równym odstępem między kolejnymi załamkami R. W badaniach obrazowych (echo serca, TK, MR) węzła nie widać tak ładnie jak na schemacie, ale orientacja anatomiczna jest ta sama: górna część prawego przedsionka, grzebień graniczny. W praktyce klinicznej zaburzenia funkcji węzła zatokowo‑przedsionkowego prowadzą do tzw. choroby węzła zatokowego, bradykardii zatokowej czy naprzemiennych okresów tachy‑ i bradykardii. Wtedy często konieczne jest wszczepienie stymulatora serca, który przejmuje rolę naturalnego rozrusznika. W technice EKG i przy analizie zabiegów elektroterapii (ablacje, implantacje stymulatorów) rozumienie, skąd fizjologicznie startuje impuls, jest absolutną podstawą i pomaga unikać błędów interpretacyjnych. Dlatego dobrze, że kojarzysz ten mały „guzek” przy żyle głównej górnej właśnie z węzłem zatokowo‑przedsionkowym.
Na schemacie łatwo pogubić się w elementach układu bodźcoprzewodzącego, bo wszystko jest narysowane dość blisko siebie. Strzałka jednak wskazuje strukturę leżącą wysoko w prawym przedsionku, przy ujściu żyły głównej górnej, czyli typowe miejsce węzła zatokowo‑przedsionkowego. Częsty błąd polega na myleniu tej lokalizacji z węzłem przedsionkowo‑komorowym. Ten drugi leży znacznie niżej – w dolnej części przegrody międzyprzedsionkowej, w tzw. trójkącie Kocha, tuż nad pierścieniem zastawki trójdzielnej. Na rysunku jest on zwykle oznaczony bliżej środka serca, mniej więcej na granicy przedsionków i komór, a nie przy żyle głównej górnej. Jeszcze inny typowy skrót myślowy to utożsamianie każdej „kreski” biegnącej w dół z odnogami pęczka Hisa. Prawa i lewa odnoga pęczka Hisa odchodzą od niego dopiero w górnej części przegrody międzykomorowej i biegną dalej w dół, w kierunku odpowiednich komór. Na schematach są zwykle rysowane jako dwie rozgałęziające się wiązki w przegrodzie międzykomorowej, zdecydowanie niżej niż przedsionki. Strzałka na tym rysunku w ogóle nie dotyka przegrody międzykomorowej, więc nie może wskazywać odnogi pęczka Hisa, ani prawej, ani lewej. Z mojego doświadczenia uczniowie często „szukają” od razu pęczka Hisa, bo brzmi najbardziej technicznie, a zapominają, że cała sekwencja zaczyna się od węzła zatokowego. Dobra praktyka to najpierw zorientować się, czy patrzymy na struktury przedsionkowe (wysoko, bliżej dużych żył), czy komorowe (niżej, bliżej mięśnia komór i przegrody). Dopiero potem przyporządkowujemy nazwy: SA w górze prawego przedsionka, AV w dolnej części przegrody międzyprzedsionkowej, a odnogi pęczka Hisa w przegrodzie międzykomorowej. Taka spokojna, krok po kroku analiza schematu pozwala uniknąć mylenia poszczególnych elementów układu przewodzącego i późniejszych błędów przy interpretacji EKG czy opisach badań diagnostyki elektromedycznej.