Prawidłowo – świeżo wynaczyniona krew w badaniu TK głowy bez kontrastu ma charakter hiperdensyjny, czyli jest wyraźnie jaśniejsza od prawidłowej tkanki mózgowej. Wynika to głównie z wysokiego stężenia białek i hemoglobiny w skrzepie oraz stosunkowo małej zawartości wody. W praktyce na monitorze widzisz ostro odgraniczony, jasny (białawy) obszar, zwykle o gęstości w granicach ok. 60–80 HU, podczas gdy prawidłowa istota szara ma około 35–45 HU. Moim zdaniem to jest jedna z absolutnie kluczowych rzeczy w TK – szybkie rozpoznanie świeżego krwawienia śródczaszkowego, bo od tego zależy dalsze postępowanie z pacjentem (np. decyzja o trombolizie, zabiegu neurochirurgicznym, obserwacji na OIT). W standardowych protokołach TK głowy w ostrych stanach (udar, uraz) zawsze zaczyna się od badania bez kontrastu właśnie po to, żeby nie zamaskować gęstych ognisk krwi środkiem kontrastowym. Świeże krwiaki nadtwardówkowe, podtwardówkowe czy śródmózgowe typowo są hiperdensyjne względem mózgowia. Dopiero z czasem, gdy dochodzi do rozpadu hemoglobiny i wzrostu zawartości wody, krew robi się izodensyjna, a potem nawet hipodensyjna. Warto też kojarzyć, że podobna zasada dotyczy świeżej krwi w innych lokalizacjach, np. w jamie brzusznej czy w miednicy – świeże krwawienie w TK zazwyczaj „świeci” na jaśniej niż otaczające tkanki. W dobrej praktyce opisowej radiolog nie tylko stwierdza obecność hiperdensyjnego ogniska, ale też opisuje jego lokalizację, wielkość, efekt masy, przemieszczenie struktur pośrodkowych i ewentualne cechy aktywnego krwawienia, co ma duże znaczenie kliniczne.
Świeżo wynaczyniona krew w badaniu TK głowy bez podania kontrastu nie jest ani izodensyjna, ani hipodensyjna, ani „normodensyjna” w stosunku do mózgowia – i tu właśnie często pojawia się błąd w myśleniu. W ostrych stanach wielu osobom intuicyjnie wydaje się, że krew będzie miała „normalną” gęstość albo że będzie ciemniejsza, bo kojarzą to z obrazem w MR albo z innymi płynami. Tymczasem w tomografii komputerowej gęstość wyrażamy w jednostkach Hounsfielda i zależy ona w dużej mierze od zawartości wody oraz składników takich jak białka czy jony. Świeża krew, szczególnie skrzep, ma wysokie stężenie hemoglobiny i białek, a więc wyższą gęstość niż otaczająca tkanka mózgowa. Dlatego na obrazie TK jest ona hiperdensyjna, czyli jaśniejsza. Określenia typu „izodensyjny” czy „normodensyjny” sugerują, że gęstość jest zbliżona do otaczających struktur mózgowia. Tak dzieje się dopiero w fazie podostrej, gdy krew zaczyna się rozpadać, zmienia się zawartość wody i dochodzi do przebudowy ogniska krwotocznego. Wtedy rzeczywiście może być problem z odróżnieniem krwiaka od mózgu, bo robi się on izodensyjny. Jeszcze później, w fazie przewlekłej, krwiak często staje się hipodensyjny, czyli ciemniejszy niż mózgowie, przez dominującą zawartość płynu. Mylenie tych faz jest bardzo typowym błędem: ktoś pamięta, że „stary krwiak jest ciemny”, i błędnie przenosi to na fazę ostrą. Dodatkowo zamieszanie wprowadza fakt, że obrzęk mózgu wokół krwotoku jest hipodensyjny, więc część osób kojarzy krwawienie z „ciemnym obszarem”, nie rozróżniając samego skrzepu od otaczającego obrzęku. W dobrej praktyce diagnostyki obrazowej zawsze trzeba myśleć dynamicznie: jaka jest faza krwawienia, jakie są typowe wartości HU i jak to będzie wyglądało na monitorze. Z mojego doświadczenia, jeśli w głowie pojawia się wątpliwość „ciemne czy jasne?”, to dla świeżej krwi w TK głowy bez kontrastu odpowiedź powinna automatycznie brzmieć: jasne, czyli hiperdensyjne.