Prawidłowe umiejscowienie elektrody przedsercowej V4 to 5-ta przestrzeń międzyżebrowa w linii środkowo-obojczykowej lewej. To jest dokładnie punkt odniesienia przyjęty w standardzie 12-odprowadzeniowego EKG, opisanym m.in. w wytycznych European Society of Cardiology oraz American Heart Association. Linia środkowo-obojczykowa to wyobrażona pionowa linia biegnąca przez środek obojczyka, a 5-ta przestrzeń międzyżebrowa to odstęp między 5. a 6. żebrem. W praktyce klinicznej najpierw lokalizuje się mostek, liczy żebra i odlicza przestrzenie międzyżebrowe, a dopiero potem przesuwa palce w bok do linii środkowo-obojczykowej. Dobrze jest skojarzyć, że V4 zwykle leży mniej więcej nad koniuszkiem serca. Z mojego doświadczenia pomaga najpierw prawidłowo założyć V1 i V2 przy mostku, potem V4, a dopiero na końcu dopasować V3 między V2 i V4 oraz V5 i V6 bardziej bocznie. Dzięki temu unika się przesuwania V4 za bardzo w bok, co jest częstym błędem. Takie dokładne pozycjonowanie ma duże znaczenie: przesunięcie elektrody nawet o jedno żebro może zmienić amplitudę załamków R i T, co może prowadzić do fałszywego podejrzenia zawału, przerostu czy niedokrwienia. W codziennej pracy technika EKG to jest trochę jak odruch – zawsze ta sama sekwencja: V1 w 4-tej przestrzeni przy prawym brzegu mostka, V2 przy lewym, potem V4 w 5-tej przestrzeni w linii środkowo-obojczykowej, a reszta względem tego. Właśnie dzięki temu zapis EKG jest powtarzalny i można go porównywać w czasie i między różnymi pracowniami.
W tym pytaniu wszystkie nieprawidłowe odpowiedzi kręcą się wokół jednego problemu: złego rozpoznania przestrzeni międzyżebrowych i linii anatomicznych na klatce piersiowej. W badaniu EKG pozycje elektrod przedsercowych są ściśle zdefiniowane i nie ma tu dużej dowolności, bo każda zmiana miejsca przekłada się na inny obraz pracy serca w zapisie. Umieszczenie elektrody w 4-tej przestrzeni międzyżebrowej przy lewym brzegu mostka odpowiada tak naprawdę pozycji odprowadzenia V2, a nie V4. To miejsce jest bardziej ku górze i bliżej mostka, rejestruje głównie aktywność przegrody międzykomorowej. Jeśli ktoś tam założy V4, to w praktyce zamienia role odprowadzeń i później lekarz patrzy na zapis, który niby jest „przednio-koniuszkowy”, a w rzeczywistości pokazuje przegrodę. Z kolei 4-ta przestrzeń międzyżebrowa przy prawym brzegu mostka to pozycja typowa dla V1. To odprowadzenie rejestruje głównie prawą część serca i okolice prawej komory. Ustawienie tam V4 jest więc zupełnie sprzeczne ze standardem i może generować obraz sugerujący np. przerost prawej komory albo zaburzenia przewodzenia, których tak naprawdę nie ma. Trzecia nieprawidłowa koncepcja to przesunięcie V4 z linii środkowo-obojczykowej do linii pachowo-przedniej w 5-tej przestrzeni międzyżebrowej. Ten punkt jest w praktyce zarezerwowany dla elektrody V5. V5 leży bocznie względem V4 i bardziej odzwierciedla ścianę boczną lewej komory, podczas gdy V4 jest typowo koniuszkowe. Typowy błąd myślowy polega tu na tym, że ktoś zapamiętuje tylko „5-ta przestrzeń międzyżebrowa po lewej” i nie zwraca uwagi na dokładną linię pionową. W efekcie elektrody są przesuwane za bardzo w bok, wszystkie niemal lądują w okolicy pachy i zapis wygląda nietypowo: zmienia się wysokość załamków R, inaczej układa się odcinek ST, łatwiej o fałszywe rozpoznanie niedokrwienia ściany bocznej. Moim zdaniem warto wyrobić sobie nawyk, żeby zawsze szukać najpierw linii środkowo-obojczykowej, a dopiero potem linii pachowych. Dobre praktyki w diagnostyce elektromedycznej mówią jasno: powtarzalność ustawienia elektrod jest kluczowa, dlatego trzymamy się ściśle standardów, a nie „na oko” przybliżonych miejsc.