Prawidłową metodą eliminacji sygnału z tkanki tłuszczowej w badaniach MR są sekwencje STIR (Short Tau Inversion Recovery). Jest to specjalny rodzaj sekwencji inwersyjno–odzyskowych, w których dobiera się czas TI tak, żeby sygnał z tłuszczu został „wyzerowany” – czyli znalazł się w punkcie przejścia przez zero na krzywej relaksacji T1. W praktyce oznacza to, że na obrazach STIR tłuszcz jest ciemny, a struktury o dłuższym T1, np. zmiany obrzękowe, zapalne czy nowotworowe w kościach i tkankach miękkich, są dobrze widoczne. Moim zdaniem to jedna z najbardziej praktycznych sekwencji w codziennej diagnostyce, zwłaszcza w ortopedii i onkologii. W standardowych protokołach MR kręgosłupa, stawów czy badaniach onkologicznych często zestawia się sekwencje T1, T2 i właśnie STIR, bo STIR bardzo ładnie uwidacznia obrzęk szpiku, uszkodzenia więzadeł, zapalenia czy nacieki nowotworowe, bez „przeszkadzającego” jasnego sygnału z tłuszczu. W przeciwieństwie do klasycznych technik fat-sat opartych na różnicy częstotliwości rezonansowej (spektroskopowych), STIR jest mniej wrażliwy na niejednorodności pola B0 i B1, dlatego dobrze sprawdza się w trudnych obszarach anatomicznych i przy badaniu całego ciała. Zgodnie z dobrymi praktykami w MR, sekwencje STIR stosuje się głównie tam, gdzie kluczowe jest wykrycie obrzęku lub nacieku w tkankach zawierających tłuszcz, natomiast nie używa się ich po kontraście gadolinowym, bo kasują również część wzmocnienia zależnego od T1. Warto zapamiętać: jeśli pytanie dotyczy „tłumienia” sygnału z tłuszczu metodą inwersji – odpowiedzią jest STIR.
W obrazowaniu MR łatwo się pomylić, bo wiele sekwencji daje obrazy pozornie podobne, ale ich zadanie jest zupełnie inne. W tym pytaniu kluczowe jest rozumienie, że wyeliminowanie sygnału z tkanki tłuszczowej wymaga specjalnej techniki tłumienia tłuszczu, a nie tylko zmiany typu kontrastu (T1, T2, PD). Obrazowanie PD-zależne (proton density) koncentruje się głównie na różnicach w gęstości protonowej tkanek. Tłuszcz w takich sekwencjach zwykle nadal świeci dość jasno, bo ma wysoką gęstość protonów i stosunkowo krótki T1, więc jego sygnał nie jest ani tłumiony, ani selektywnie wygaszany. W praktyce PD używa się często w obrazowaniu stawów, ale dopiero w połączeniu z technikami fat-sat daje dobrą separację struktur. Obrazowanie T1-zależne kojarzy się wielu osobom z jasnym sygnałem z tłuszczu, i to jest właśnie odwrotność tego, o co chodzi w pytaniu. W sekwencjach T1-weighted tłuszcz jest z reguły bardzo jasny, co jest wykorzystywane do oceny anatomii, zawartości tłuszczu, patologii szpiku kostnego czy badania po kontraście gadolinowym. Samo przejście na sekwencję T1 nie usuwa zakłóceń od tłuszczu, tylko je wręcz podkreśla. To typowy błąd myślowy: „skoro tłuszcz jest wyraźny, to łatwiej go odróżnię”, ale pytanie dotyczy tłumienia jego sygnału, a nie lepszego zobaczenia. Sekwencje FLAIR to inna pułapka. FLAIR jest odmianą sekwencji T2-zależnej z inwersją, ale jej celem jest tłumienie sygnału z płynu mózgowo-rdzeniowego, a nie z tłuszczu. W neuroobrazowaniu FLAIR jest standardem do wykrywania zmian demielinizacyjnych, zapalnych czy niedokrwiennych przy komorach, bo CSF jest ciemny, a zmiany patologiczne w istocie białej pozostają jasne. Mechanizm fizyczny (inversion recovery) jest podobny jak w STIR, ale punkt „wyzerowania” ustawia się na T1 płynu, nie tłuszczu. Dlatego wybór FLAIR jako sekwencji do tłumienia tłuszczu jest merytorycznie błędny. Sedno sprawy jest takie: tylko sekwencje STIR są zaprojektowane tak, by dzięki odpowiednio dobranemu czasowi TI wyzerować sygnał z tłuszczu. Pozostałe odpowiedzi opisują sekwencje o innym przeznaczeniu, które bez dodatkowych technik fat-sat nie usuwają sygnału z tkanki tłuszczowej, a często wręcz go wzmacniają. W praktyce klinicznej zawsze warto pamiętać, co dokładnie dana sekwencja tłumi: STIR – tłuszcz, FLAIR – płyn, T1/PD – żadnego konkretnego komponentu, tylko ustawiają inny typ kontrastu między tkankami.