Kwalifikacja: MED.08 - Świadczenie usług medycznych w zakresie diagnostyki obrazowej, elektromedycznej i radioterapii

Zakres energii fotonów generowanych w medycznym przyspieszaczu liniowym jest dość charakterystyczny i łatwo go pomylić z energiami używanymi w diagnostyce obrazowej albo w bardziej eksperymentalnych zastosowaniach. Typowym błędem jest myślenie, że skoro w diagnostyce rentgenowskiej używa się napięć rzędu 100–150 kV, to w linaku może to być „trochę więcej”, czyli 0,1–0,3 MeV. To jednak dotyczy głównie lamp rentgenowskich, gdzie mówimy o napięciu anodowym w kilowoltach, a nie o przyspieszaczach liniowych wysokiej energii. Energia fotonów 0,1–0,3 MeV jest typowa raczej dla klasycznej radioterapii ortowoltowej, która była stosowana dawniej, przy użyciu aparatów rentgenowskich o napięciu 200–300 kV, a nie dla nowoczesnych linaków megawoltowych. Inne skojarzenie to zakres 1–3 MeV. Brzmi już bardziej „terapeutycznie”, ale w praktyce klinicznej przyspieszacze liniowe stosowane w radioterapii działają na wyższych energiach. Przy około 1 MeV promieniowanie w tkankach ma inny rozkład dawki: maksimum dawki jest bliżej powierzchni, a efekt oszczędzenia skóry jest dużo słabszy. Standardowe linaki pracują z wiązkami opisanymi jako 4 MV, 6 MV, 10 MV itd., co przekłada się na maksymalne energie fotonów w tym właśnie wyższym przedziale. Z mojego doświadczenia to właśnie mylenie się o „jeden rząd wielkości” jest tu najczęstsze – ktoś intuicyjnie wybiera kilka MeV, ale za mało. Z kolei zakres 100–150 MeV kojarzy się bardziej z terapią protonową lub ciężkimi jonami, gdzie mówimy o energiach rzędu kilkudziesięciu do ponad stu MeV na nukleon. Dla fotonów tak wysokie energie w rutynowej radioterapii z użyciem linaka nie są stosowane, bo nie ma takiej potrzeby klinicznej, a wymagania osłonowe i techniczne byłyby ogromne. Przy takiej energii zmienia się też charakter oddziaływań z materią, rośnie znaczenie zjawisk hadronowych, pojawiają się dodatkowe problemy z ochroną radiologiczną. Moim zdaniem kluczowe jest rozróżnienie: lampy rentgenowskie do diagnostyki pracują w dziesiątkach–setkach keV, aparaty ortowoltowe około 0,1–0,3 MeV, natomiast medyczne linaki terapeutyczne w zakresie kilku–kilkudziesięciu MeV (4–25 MeV). Energię rzędu 100 MeV zostawiamy głównie dla protonów i cząstek naładowanych w wyspecjalizowanych ośrodkach, a nie dla standardowej fotonowej radioterapii megawoltowej.