Prawidłowo wskazana zatorowość płucna jako główne wskazanie do scyntygrafii perfuzyjnej bardzo dobrze pokazuje zrozumienie roli medycyny nuklearnej w diagnostyce chorób układu oddechowego. Scyntygrafia perfuzyjna polega na dożylnym podaniu radiofarmaceutyku (najczęściej makroagregatów albuminy znakowanych technetem-99m), które zatrzymują się w naczyniach włosowatych płuc proporcjonalnie do przepływu krwi. Gammakamera rejestruje rozkład perfuzji w miąższu płucnym. W zatorowości płucnej typowym obrazem są ogniskowe ubytki gromadzenia znacznika w obszarach, gdzie doszło do zamknięcia tętnicy płucnej lub jej odgałęzień, przy jednocześnie zachowanej wentylacji (w badaniu V/Q – ventilation/perfusion). W praktyce klinicznej scyntygrafię perfuzyjną wykonuje się, gdy podejrzewa się zatorowość, a np. angio-TK klatki piersiowej jest przeciwwskazana (ciężka niewydolność nerek, alergia na jodowy środek cieniujący, ciąża) lub daje niejednoznaczny wynik. W wytycznych (np. europejskich ESC/ERS) scyntygrafia V/Q jest uznawana za równorzędną metodę obrazowania w PE, szczególnie u młodych pacjentów i kobiet w ciąży, bo wiąże się z mniejszą dawką promieniowania dla gruczołów sutkowych. Moim zdaniem w praktyce warto też pamiętać o interpretacji w kontekście obrazu klinicznego i D-dimerów, bo sama scyntygrafia nie rozwiązuje wszystkiego, ale bardzo pomaga odróżnić zator od zmian zapalnych czy przewlekłej choroby płuc. Dobrą praktyką jest łączenie perfuzji z oceną wentylacji, bo dopiero niezgodność tych dwóch map jest naprawdę charakterystyczna dla ostrej zatorowości płucnej.
Scyntygrafia perfuzyjna płuc jest badaniem typowo naczyniowym, nastawionym na ocenę przepływu krwi przez łożysko włośniczkowe w płucach, a nie na bezpośrednie obrazowanie zmian zapalnych, ropnych czy przewlekłego nadciśnienia płucnego. To właśnie pomylenie charakteru badania – naczyniowy vs miąższowo‑zapalny – często prowadzi do nietrafionych wskazań. W przypadku ropnia płuca mamy do czynienia z ogniskiem martwicy i zbiornikiem ropy w miąższu płucnym. Standardem w diagnostyce jest przede wszystkim tomografia komputerowa klatki piersiowej z kontrastem, ewentualnie RTG w projekcjach PA i bocznej. Scyntygrafia perfuzyjna nie pokaże nam dobrze granic jamy ropnia, poziomu płyn–powietrze czy relacji do sąsiednich struktur. Może co najwyżej wykazać niespecyficzny ubytek perfuzji w tym obszarze, co i tak nie odróżni ropnia od guza, rozedmy czy starej blizny. Podobnie w zapaleniu płuc podstawą są badania morfologiczne – RTG lub TK, bo one dobrze uwidaczniają nacieki, zagęszczenia miąższowe, wysięk w jamie opłucnej. W ostrym zapaleniu perfuzja w obszarze nacieku może być zaburzona, ale obraz scyntygraficzny jest nieswoisty i z punktu widzenia praktyki klinicznej mało użyteczny. Dlatego w wytycznych nie znajdziemy scyntygrafii perfuzyjnej jako rutynowego badania w diagnostyce pneumonii. Częsty błąd myślowy polega na tym, że „skoro to jest badanie płuc, to nada się do każdej patologii płucnej” – a to zdecydowanie nie tak. Jeśli chodzi o ciężkie nadciśnienie płucne, tu z kolei kluczową rolę odgrywa echokardiografia, cewnikowanie prawego serca, TK wysokiej rozdzielczości, rezonans serca i tętnic płucnych. Scyntygrafia może być pomocna jedynie pośrednio – np. do różnicowania przewlekłej zakrzepowo‑zatorowej postaci nadciśnienia płucnego od postaci pierwotnie tętniczej – ale samo występowanie nadciśnienia płucnego nie jest podstawowym wskazaniem do wykonania perfuzyjnej scyntygrafii jako badania pierwszego wyboru. Kluczowym, klasycznym wskazaniem pozostaje zatorowość płucna, gdzie badanie odpowiada dokładnie na pytanie o obecność ogniskowych zaburzeń przepływu krwi w płucach, a nie o obecność ropy, nacieku zapalnego czy przewlekłych zmian nadciśnieniowych.