Charakterystyczne „zęby piły” – czyli miarowe fale f widoczne w odprowadzeniach EKG, szczególnie dolnych (II, III, aVF) – to praktycznie książkowy obraz trzepotania przedsionków. W tym zaburzeniu przedsionki pobudzane są bardzo szybko, zazwyczaj z częstotliwością około 250–350/min, ale w sposób stosunkowo regularny. Na zapisie nie widzimy klasycznych załamków P, tylko właśnie ciąg powtarzających się, jednakowych fal f, które układają się jak grzebień albo piła. Zespoły QRS są zwykle wąskie i prawidłowe, bo przewodzenie przez układ His–Purkinjego jest zachowane, a zaburzenie dotyczy głównie przedsionków. Moim zdaniem to jedno z tych zaburzeń rytmu, które warto „mieć w głowie obrazem”, bo raz zapamiętane, później łatwo rozpoznać w praktyce. W codziennej pracy technika EKG, ratownika czy pielęgniarki anestezjologicznej, zauważenie takich fal f może być kluczowe do szybkiego powiadomienia lekarza i wdrożenia dalszej diagnostyki lub leczenia, np. farmakologicznej kontroli częstości (beta-blokery, blokery kanału wapniowego) albo kardiowersji elektrycznej według aktualnych wytycznych ESC. W trzepotaniu przedsionków przewodzenie na komory bywa np. 2:1, 3:1, 4:1, co daje częstość komór rzędu 150/min przy przewodzeniu 2:1. Na monitorze może wyglądać to jak zwykła tachykardia nadkomorowa, ale dopiero dokładne przyjrzenie się linii izoelektrycznej między zespołami QRS ujawnia falę „piły”. Dobrą praktyką jest wtedy sprawdzenie kilku odprowadzeń, zmiana czułości zapisu i prędkości przesuwu papieru, żeby te fale były lepiej widoczne. Warto też pamiętać, że trzepotanie przedsionków często współistnieje z chorobą wieńcową, nadciśnieniem czy wadami zastawkowymi, więc sam zapis EKG jest tylko elementem większej układanki diagnostycznej.
Opis miarowych fal f w kształcie „zębów piły”, poprzedzielanych prawidłowymi, wąskimi zespołami QRS, jest bardzo specyficzny i dotyczy głównie trzepotania przedsionków. Błędne skojarzenia pojawiają się zwykle wtedy, gdy ktoś ogólnie pamięta, że „coś z przedsionkami, coś z częstoskurczem”, ale nie odróżnia dokładnie obrazu EKG poszczególnych arytmii. W migotaniu komór zapis EKG jest zupełnie inny: chaotyczny, bez wyraźnych zespołów QRS, bez linii izoelektrycznej, przypomina raczej drobnofaliste lub grubofaliste drgania o różnej amplitudzie i częstotliwości. To jest stan bez tętna, wymagający natychmiastowej defibrylacji, a nie miarowy rytm z wyraźnymi zespołami QRS. Jeżeli na EKG widzimy regularne, wąskie QRS-y poprzedzielane charakterystyczną falą tła, to zdecydowanie nie jest to migotanie komór. Napadowy częstoskurcz nadkomorowy (SVT) zwykle objawia się jako bardzo szybki, ale regularny rytm z wąskimi zespołami QRS, natomiast załamki P mogą być niewidoczne, zlane z QRS lub z załamkiem T. Tło między zespołami QRS jest zazwyczaj „płaskie”, bez typowych „zębów piły”. To częsty błąd – każdą szybką tachykardię nadkomorową nazywać SVT, bez wpatrzenia się w morfologię fali podstawowej. Wielokształtny częstoskurcz przedsionkowy też nie pasuje do opisu. W zapisie widzimy wtedy różne morfologie załamków P, nieregularne odstępy PP i RR, brak tej powtarzalnej fali przypominającej grzebień. Sama nazwa „wielokształtny” podpowiada, że załamki przedsionkowe nie są jednakowe, a tutaj w trzepotaniu mamy właśnie bardzo jednorodne, rytmiczne fale f. Typowym błędem myślowym jest skupianie się wyłącznie na szybkości rytmu, zamiast na kształcie załamków i tła między zespołami QRS. Dobre praktyki w diagnostyce EKG mówią jasno: zanim nazwiesz arytmię, oceń regularność rytmu, szerokość QRS, obecność i wygląd załamków P (lub fal f/F) oraz linię izoelektryczną. Dopiero po połączeniu tych elementów można poprawnie rozróżnić trzepotanie przedsionków od innych tachyarytmii.