Niwelator i łata to podstawowe narzędzia wykorzystywane do pomiaru wysokości punktów osnowy realizacyjnej, które są kluczowe w pracach geodezyjnych. Niwelator, jako instrument optyczny, pozwala na precyzyjne określenie różnic wysokości między różnymi punktami terenu. Użycie łaty, która jest długą, prostą miarą, umożliwia odczytanie wysokości w miejscach, gdzie niwelator jest ustawiony. W praktyce, aby zmierzyć wysokość danego punktu, geodeta ustawia niwelator na stabilnym statywie, a następnie mierzy wysokość za pomocą łaty, która jest umieszczana w odpowiednich miejscach. Zastosowanie tej metody jest zgodne z normami i najlepszymi praktykami w dziedzinie geodezji, co zapewnia wysoką precyzję pomiarów. Warto również podkreślić, że niwelacja jest używana w wielu dziedzinach, od budownictwa po inżynierię lądową, co czyni te narzędzia niezwykle uniwersalnymi.
Wybór dalmierza i łaty do pomiaru wysokości punktów osnowy realizacyjnej jest nieodpowiedni, ponieważ dalmierz, mimo że dobrze sprawdza się w pomiarach odległości, nie jest odpowiedni do określania różnic wysokości. Dalmierze najczęściej operują w płaszczyźnie poziomej i nie są zaprojektowane do pomiaru kątów, co jest kluczowe w procesie niwelacji. Ponadto, korzystanie z taśmy i tyczek również nie prowadzi do dokładnych pomiarów wysokości, ze względu na zmienność wyników związanych z możliwością błędów w odczycie i ustawieniu. Taśmy są bardziej odpowiednie do pomiarów liniowych w poziomie, gdzie nie ma potrzeby precyzyjnego wyznaczania różnic wysokości. Użycie teodolitu i tyczki również jest błędne, ponieważ teodolit służy do pomiaru kątów, a nie wysokości. Chociaż teoretycznie można wykorzystać teodolity do określenia wysokości w pewnych warunkach, w praktyce jest to proces bardziej skomplikowany i mniej precyzyjny niż zastosowanie niwelatora. W geodezji kluczowe jest stosowanie odpowiednich narzędzi do konkretnych zadań, a w tym przypadku niwelator i łata są jedynym właściwym zestawem do precyzyjnego pomiaru wysokości.