Jaskinie przepływowe to takie, które powstały w wyniku działalności wód podziemnych, głównie poprzez rozpuszczanie skał, głównie wapieni, dolomitów czy gipsów. W praktyce mamy do czynienia z procesami krasowymi – woda, szczególnie ta zawierająca rozpuszczony dwutlenek węgla, działa jak naturalny rozpuszczalnik i z czasem tworzy systemy korytarzy podziemnych. Najbardziej znane przykłady takich jaskiń można spotkać chociażby w Tatrach czy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W branży geologicznej i geograficznej przyjmuje się, że właśnie jaskinie przepływowe najlepiej obrazują naturalne procesy hydrologiczne zachodzące pod powierzchnią ziemi – to jest w sumie dość fascynujące, bo pokazuje, jak dynamiczna potrafi być geosfera. Z mojego doświadczenia w terenie wynika, że rozpoznanie typu jaskini ma duże znaczenie np. przy planowaniu zabezpieczeń infrastruktury lub przy badaniach hydrogeologicznych – szczególnie, gdy chodzi o ocenę zagrożenia zalaniami czy stabilnością terenu. W podręcznikach i normach branżowych, chociażby tych używanych na studiach geologicznych, typologia jaskiń wyraźnie wyróżnia właśnie przepływowe jako rezultat rozpuszczania i erozji przez wodę. Moim zdaniem, właśnie takie jaskinie najlepiej uczą myślenia systemowego o przyrodzie, bo pokazują jak woda, czas i skała współpracują przez tysiące lat.
Pojęcia takie jak jaskinie abrazyjne, tektoniczne czy grawitacyjne często są mylone z jaskiniami powstałymi w wyniku działalności wód podziemnych, ale w rzeczywistości odnoszą się do zupełnie innych procesów geologicznych. Jaskinie abrazyjne tworzą się głównie na wybrzeżach, gdzie fale morskie mechanicznie wyżłabiają skały – typowy przykład to groty w klifach, ale to nie jest związane z rozpuszczaniem skał przez wodę podziemną, tylko z energią mechaniczną falowania. Z kolei jaskinie tektoniczne to efekt przesunięć i pęknięć w skorupie ziemskiej, gdzie powstają pustki w wyniku ruchów tektonicznych, a nie przez długotrwałe działanie wody. Owszem, bywają one potem powiększane przez wodę, ale sama geneza jest inna. Natomiast nazwa jaskinie grawitacyjne odnosi się do przestrzeni powstałych przez osuwanie się lub zapadanie fragmentów skał w wyniku działania siły grawitacji – przykładem mogą być szczeliny w rumowiskach skalnych. Błąd w rozumowaniu zazwyczaj polega na utożsamianiu wszystkich jaskiń z działalnością wody, co nie jest poprawne – kluczowe jest zrozumienie, że tylko przepływowe powstają głównie przez rozpuszczanie skał przez wodę podziemną. W środowisku technicznym przyjęło się, że właściwa klasyfikacja typu jaskini jest niezbędna np. przy projektach budowlanych lub badaniach geotechnicznych, bo decyduje o metodach zabezpieczeń i ocenie ryzyka. Dobrą praktyką jest analizowanie genezy jaskini zawsze w kontekście procesów dominujących w danym obszarze geologicznym – to pozwala uniknąć typowego uproszczenia, że każda jaskinia powstała tak samo. Moim zdaniem rozróżnianie tych procesów to podstawa rzetelnej wiedzy geologicznej i praktycznego podejścia w branży.