Lawa poduszkowa to bardzo charakterystyczny typ lawy, który formuje się głównie w środowisku podwodnym, najczęściej na dnach oceanów lub jezior. Ten rodzaj lawy, określany też jako pillow lava, powstaje przez szybkie stygnięcie magmy bazaltowej w kontakcie z wodą, co prowadzi do tworzenia się poduszkowatych, zaokrąglonych brył o gładkiej powierzchni. Na zdjęciu numer 3 widać właśnie takie poduszkowe kształty, lekko przypominające bochny chleba lub balony – moim zdaniem nie sposób tego pomylić z innymi formami lawy. W praktyce, obecność pillow lava jest dla geologów jednym z ważnych dowodów na to, że dany fragment skał powstał pod wodą. To stosuje się np. przy rozpoznawaniu dawnych środowisk geologicznych albo w przemyśle wydobywczym, gdy szuka się rud metali związanych z aktywnością wulkaniczną na dnie oceanicznym. Z mojego doświadczenia, pillow lava często jest mylona z innymi rodzajami, bo jej kształty są mało intuicyjne – szczególnie gdy widzimy ją po raz pierwszy. Warto zapamiętać, że te „poduszki” mają zwykle szklistą skorupę na zewnątrz i radiacje pęknięcia od środka – to efekt bardzo gwałtownego stygnięcia. Takie formy są też niesamowicie odporne na erozję i można je znaleźć nawet w górach, gdzie kiedyś był ocean.
Bardzo łatwo jest pomylić różne typy lawy na podstawie samych zdjęć, szczególnie jeśli nie miało się okazji zobaczyć ich na żywo. Część osób kieruje się kolorem lub powierzchnią, co prowadzi do błędnych wniosków. Na przykład lawa typu aa, widoczna na pierwszym zdjęciu, charakteryzuje się bardzo szorstką, poszarpaną powierzchnią i ostrymi krawędziami – taka lawa tworzy się na powietrzu i nie ma nic wspólnego z formami poduszkowymi, bo jej chłodzenie przebiega powoli i nierównomiernie. Drugi obrazek prezentuje lawę typu pahoehoe, która ma bardziej gładką i falistą powierzchnię, często przypominającą rozlaną smołę czy linie papilarne. Pahoehoe występuje na lądzie, wylewa się powoli i tworzy cienkie, zwarte pokrywy – znów daleko jej do poduszkowatych kształtów pillow lavy. Ostatni rysunek to z kolei bliskie ujęcie właśnie lawy pahoehoe – te charakterystyczne, gładkie fałdy są wynikiem bardzo płynnej, bazaltowej magmy, która stygnie powoli na powierzchni ziemi. Typowym błędem jest utożsamianie falistych lub „pofalowanych” powierzchni z lawą poduszkową, tymczasem pillow lava rozpoznaje się po zaokrąglonych, wydłużonych kulach czy bochenkach i zawsze jest dowodem wulkanizmu podwodnego. Lawa poduszkowa nie powstaje tam, gdzie magma wypływa swobodnie na ląd, bo tylko szybkie zetknięcie z wodą daje ten wyjątkowy efekt. Praktyka geologiczna i branżowe standardy (np. podręczniki geologii strukturalnej) jasno podkreślają, że pillow lava jest główną wskazówką na obecność dawnych oceanów lub jezior. Warto unikać uproszczonych skojarzeń typu „to wygląda nietypowo, więc to musi być lawa poduszkowa” – w rzeczywistości kształt i kontekst geologiczny są tutaj kluczowe.