Skały fliszowe to bardzo charakterystyczny typ skał osadowych, które powstają głównie w głębokich basenach morskich, zwłaszcza w tzw. środowisku basenowym. To nie jest przypadek – ich powstawanie wiąże się z wielkoskalowymi procesami sedymentacyjnymi, w szczególności z podwodnymi prądami zawiesinowymi, czyli turbidytami. Praktycznie wygląda to tak, że materiał skalny, np. piasek, muł czy ił, spływa gwałtownie po stoku kontynentalnym na znaczne głębokości, gdzie następnie się odkłada warstwami. Typowa dla fliszu jest naprzemianległość warstw o różnym składzie – raz grubszych, raz cieńszych, co daje charakterystyczny rytm. W Polsce najlepszym przykładem są Karpaty Zewnętrzne – tam właśnie masowo występują łupki i piaskowce fliszowe. Takie skały są bardzo ważne np. w budownictwie, geologii złożowej czy przy poszukiwaniu złóż ropy i gazu, bo często tworzą pułapki dla tych surowców. Z mojego doświadczenia wynika też, że prawidłowe rozpoznanie środowiska powstawania fliszu ma ogromne znaczenie przy projektowaniu infrastruktury, zwłaszcza drogowej w terenie górskim, bo te skały często ulegają osuwiskom. Moim zdaniem umiejętność rozpoznania fliszu w praktyce bardzo się przydaje nie tylko geologom, ale także inżynierom czy projektantom budowlanym pracującym w rejonach górskich.
Często spotykam się z błędnym rozumieniem pochodzenia skał fliszowych i myleniem ich z innymi typami skał osadowych, które powstają w zupełnie odmiennych środowiskach. Skały fliszowe nie powstają na obszarach bagiennych – tam dominują torfy, węgle brunatne i inne osady organiczne charakterystyczne dla środowisk lądowych, wilgotnych i bogatych w roślinność. To zupełnie inny proces sedymentacyjny, oparty głównie na odkładaniu materii organicznej, a nie na transportach podwodnych prądów zawiesinowych. Z kolei strefa brzegowa morza to miejsce, gdzie powstają przede wszystkim piaski, żwiry czy muszle, czyli osady typowe dla środowisk płytkowodnych, o dużej energii falowania i prądów morskich. Tu nie ma warunków do powstania warstwowanych struktur typowych dla fliszu, bo materiał jest ciągle przemieszczany i sortowany według wielkości ziaren. Odpowiedź dotycząca działalności lądolodu dotyczy skał polodowcowych, czyli glin zwałowych, piasków i żwirów lodowcowych, które powstały w wyniku mechanicznej działalności lodowca, a nie w wyniku sedymentacji w głębokim środowisku morskim. Typowym błędem jest też utożsamianie wszelkich warstwowanych skał z działalnością lądolodu lub wodami płytkimi, a przecież mechanizmy powstawania są diametralnie różne – tylko w głębokim basenie morskim mogą zachodzić procesy prowadzące do powstania klasycznego fliszu, które potem tworzy rozpoznawalne struktury geologiczne, ważne m.in. dla gospodarki czy planowania inwestycji infrastrukturalnych. Warto zapamiętać, że znajomość tych środowisk jest kluczowa, żeby unikać błędnych interpretacji na gruncie praktycznym i inżynierskim.