Pamięć cache procesora jest najszybszym typem pamięci używanym w systemach komputerowych. Jej główną funkcją jest przechowywanie danych i instrukcji, które są najczęściej używane przez procesor, co znacząco zwiększa wydajność systemu. Cache jest ulokowana w pobliżu rdzenia procesora, co umożliwia błyskawiczny dostęp do danych, znacznie szybszy niż w przypadku pamięci RAM. Zastosowanie pamięci cache minimalizuje opóźnienia związane z odczytem danych z pamięci głównej, co jest kluczowym aspektem w wielu zastosowaniach, takich jak obliczenia naukowe, gry komputerowe czy przetwarzanie grafiki. W praktyce nowoczesne procesory posiadają wielopoziomową architekturę pamięci cache (L1, L2, L3), gdzie L1 jest najszybsza, ale też najmniejsza, a L3 jest większa, ale nieco wolniejsza. Wydajność systemu, zwłaszcza w aplikacjach wymagających dużej mocy obliczeniowej, w dużej mierze zależy od efektywności pamięci cache, co czyni ją kluczowym elementem projektowania architektury komputerowej.
Dysk twardy, pamięć USB oraz pamięć RAM to typy pamięci, które różnią się znacząco pod względem czasu dostępu. Dysk twardy to urządzenie mechaniczne, które polega na ruchomych częściach do odczytu i zapisu danych, co generuje znaczne opóźnienia w porównaniu do pamięci cache. Średni czas dostępu do dysku twardego wynosi kilka milisekund, podczas gdy pamięć cache operuje w nanosekundach. Pamięć USB, mimo że jest bardzo użyteczna do przechowywania danych na zewnątrz, również nie dorównuje szybkością pamięci cache. Jej czasy dostępu są porównywalne z czasami pamięci RAM, która jest szybsza niż dyski mechaniczne, ale nadal wolniejsza niż pamięć cache. Pamięć RAM jest dynamiczną pamięcią, która jest używana przez system operacyjny do przechowywania danych w czasie rzeczywistym. Oferuje ona szybki dostęp do danych, ale nie może konkurować z pamięcią cache, której celem jest maksymalizacja wydajności procesora. Typowy błąd myślowy polega na mylnym założeniu, że bardziej pojemne typy pamięci muszą być szybsze. W rzeczywistości szybkość dostępu do pamięci zależy od jej architektury oraz lokalizacji w hierarchii pamięci systemu komputerowego. Dlatego odpowiedzi wskazujące na dysk twardy, pamięć USB czy nawet pamięć RAM jako najszybsze źródła dostępu do danych są błędne i nie uwzględniają różnic w technologii oraz zastosowaniach poszczególnych typów pamięci.