Dojrzewanie i sortowanie to kluczowe etapy I fazy roboczej kompostowania. W praktyce wygląda to tak, że po wstępnym rozdrobnieniu i uformowaniu pryzmy kompostowej, następuje intensywny rozkład materii organicznej – to tzw. faza aktywna, gdzie mikroorganizmy mają najwięcej roboty. Dojrzewanie polega na tym, że masa kompostowa stabilizuje się biologicznie, a mikroflora stopniowo wykańcza rozkład związków organicznych. Sortowanie natomiast jest niezbędne, by oddzielić frakcje niepożądane, np. większe kawałki, nieskompostowane resztki czy zanieczyszczenia. Przemysłowo, często stosuje się przesiewacze bębnowe albo sita wibracyjne. Często spotykam się z sytuacją, kiedy ludzie zapominają o znaczeniu sortowania już na tym etapie – a to potem utrudnia dalsze procesy oraz obniża jakość końcowego produktu. W normach PN-EN 13039 i rekomendacjach branżowych jasno podkreśla się wartość właściwego sortowania i fazowania procesu dojrzewania, bo tylko wtedy kompost spełnia wymagania użytkowe, np. dla rolnictwa czy rekultywacji terenów. Moim zdaniem, dobrze przeprowadzona I faza to podstawa – bez tego nie ma co liczyć na stabilny, wolny od patogenów kompost.
Częstym błędem w rozumieniu procesu kompostowania jest mylenie etapów roboczych z operacjami pomocniczymi lub końcowymi. Na przykład rozdrabnianie i sortowanie to raczej zabiegi przygotowawcze niż element samej I fazy roboczej. Rozdrabnianie wykonuje się po to, by zwiększyć powierzchnię kontaktu materiału z mikroorganizmami, ale właściwa faza robocza zaczyna się dopiero po tym etapie. Z kolei magazynowanie i dojrzewanie bywa mylone – magazynowanie to po prostu przechowywanie materiału przed lub po kompostowaniu, nie jest integralną częścią procesu biologicznego. Przesiewanie i konfekcjonowanie odnosi się już do końcowego etapu, kiedy kompost jest gotowy i trzeba go przygotować do sprzedaży lub zastosowania – to typowe dla fazy końcowej (III faza) kompostowania. Z mojego doświadczenia wielu uczniów wrzuca wszystkie te czynności do jednego worka, bo brzmią technicznie, ale w kompostowniach przemysłowych panuje ścisły podział na fazy i operacje. W branży bardzo zwraca się uwagę na to, żeby I fazę roboczą rozumieć jako czas intensywnego rozkładu materiału, gdzie kluczowe jest dojrzewanie (stabilizacja biologiczna) oraz wstępne sortowanie, które pomaga już od samego początku utrzymywać odpowiednią jakość masy kompostowej. Pomijanie tego prowadzi do problemów z późniejszym oczyszczaniem kompostu, a także wpływa negatywnie na jego właściwości użytkowe. Warto pamiętać, że dobre praktyki – opisane np. w wytycznych Stowarzyszenia Kompostowników Polskich – jasno wskazują na konieczność rozdzielania procesów przygotowawczych, roboczych i końcowych. To jest podstawa myślenia technologicznego w gospodarce odpadami organicznymi.