Termostat w silniku pełni kluczową rolę w regulacji temperatury płynu chłodzącego. Jego zadaniem jest otwieranie i zamykanie przepływu płynu w obiegu chłodzenia w zależności od osiągniętej temperatury silnika. Jeśli termostat jest niesprawny i pozostaje w pozycji zamkniętej, płyn chłodzący nie może krążyć przez chłodnicę, co prowadzi do nagrzewania się silnika, nawet do wysokich temperatur, jak 95˚ C, podczas gdy chłodnica pozostaje zimna. Tego typu sytuacja może prowadzić do przegrzania silnika, co w dłuższej perspektywie może skutkować poważnymi uszkodzeniami, jak zatarcie silnika czy uszkodzenie uszczelki pod głowicą. Standardy branżowe zalecają regularne kontrolowanie stanu termostatu oraz układu chłodzenia, co znacząco przyczynia się do wydajności oraz żywotności silnika. Przykładem zastosowania może być rutynowa konserwacja ciągnika, w której sprawdza się działanie termostatu i wymienia go w razie wykrycia nieprawidłowości, co jest praktyką zalecaną przez producentów pojazdów oraz mechaników.
Choć wentylator, czujnik temperatury i pompa wodna również mają swoje funkcje w układzie chłodzenia silnika, to nie są one bezpośrednią przyczyną opisanego problemu. Wentylator ma za zadanie wspomagać chłodzenie płynu chłodzącego przez wymuszony przepływ powietrza przez chłodnicę, zwłaszcza przy niskich prędkościach lub w czasie postoju. Niesprawność wentylatora może prowadzić do przegrzewania silnika, ale w sytuacji, gdy silnik osiąga wysoką temperaturę, a chłodnica pozostaje zimna, bardziej precyzyjne jest wskazanie termostatu jako źródła problemu. Czujnik temperatury natomiast monitoruje temperaturę płynu chłodzącego i przekazuje dane do jednostki sterującej, ale jego uszkodzenie zazwyczaj nie wpływa bezpośrednio na przepływ płynu, a jedynie na odczyty temperatury. Z kolei pompa wodna, odpowiedzialna za cyrkulację płynu chłodzącego w obiegu, jest kluczowa dla prawidłowego chłodzenia silnika. Jej awaria może skutkować brakiem cyrkulacji, co również prowadzi do przegrzewania, ale ponownie, nie wyjaśnia sytuacji, w której chłodnica pozostaje zimna przy wysokiej temperaturze silnika. Powszechnym błędem jest mylenie funkcji tych komponentów oraz ich działania w odniesieniu do układu chłodzenia, co może prowadzić do niewłaściwej diagnozy usterek.