Debugger jest narzędziem, które umożliwia programistom dotarcie do sedna problemów w kodzie. Jego główną funkcją jest umożliwienie śledzenia wykonywania programu linia po linii, co pozwala na dokładne obserwowanie zmian stanu zmiennych oraz logiki działania aplikacji. Przykładowo, kiedy program napotyka błąd lub nie działa zgodnie z oczekiwaniami, debugger pozwala na wstrzymanie jego działania w określonym momencie, aby dokładnie zbadać, co się dzieje. Programista może analizować wartości zmiennych, sprawdzać, które instrukcje zostały wykonane oraz identyfikować, gdzie dokładnie występuje problem. Taki proces jest nieoceniony w praktyce, ponieważ pozwala na szybsze znajdowanie i eliminowanie błędów, co jest zgodne z najlepszymi praktykami inżynierii oprogramowania, które zalecają testowanie i debugowanie kodu na każdym etapie jego tworzenia. Wykorzystując debuggera, programiści mogą także tworzyć tzw. punkty przerwania, które automatycznie wstrzymają wykonanie kodu, gdy program osiągnie określoną linię. To ułatwia lokalizowanie problemów w bardziej złożonych aplikacjach.
Kiedy programista zamiast debuggera wybiera kompilator, assembler czy deassembler, wkracza w obszar, który nie jest odpowiedni do rozwiązywania problemów z błędami w kodzie. Kompilator konwertuje kod źródłowy na kod maszynowy, jednak jego funkcja ogranicza się do sprawdzania składni i generowania plików wykonywalnych. Nie jest narzędziem do analizy zachowania programu w czasie rzeczywistym. Podobnie, assembler przekształca kod w języku asemblera na kod maszynowy, a deassembler wykonuje odwrotną operację, co oznacza, że oba te procesy nie umożliwiają aktywnego monitorowania działania programu ani identyfikacji błędów w jego logice. Wybór tych narzędzi może prowadzić do mylnego wrażenia, że programista ma pełen obraz działania aplikacji, podczas gdy tak naprawdę brakuje mu kluczowych informacji o jej stanie w trakcie wykonywania. Tego rodzaju pomyłki często wynikają z niepełnego zrozumienia roli poszczególnych narzędzi w cyklu życia oprogramowania. Osoby wykorzystujące te narzędzia mogą zatem skupić się na niewłaściwych aspektach, co prowadzi do nieefektywnego debugowania i wydłużenia czasu potrzebnego na rozwiązanie problemów.