Okulizacja, czyli tzw. oczkowanie, to jedna z najczęściej stosowanych metod rozmnażania roślin ozdobnych, zwłaszcza w szkółkarstwie drzew i krzewów liściastych. Cały zabieg polega na wszczepieniu pąka (tzw. oczka) szlachetnej odmiany w podkładkę, która zwykle pochodzi z gatunku bazowego lub odpornego na niekorzystne warunki. Ta metoda pozwala uzyskać rośliny o pożądanych cechach, np. pięknym kwiecie czy odporności na choroby. Okulizacja jest szczególnie popularna np. przy produkcji róż, ale też drzew owocowych – i to nie bez powodu, bo przy prawidłowym wykonaniu daje bardzo wysoki procent przyjęć. Co ważne, okulizacja pozwala zachować cechy odmianowe praktycznie w 100%, bo rozmnażanie przez pąk to rozmnażanie wegetatywne. Z mojego punktu widzenia dużą zaletą tej metody jest też ekonomiczność – można z jednej rośliny matecznej uzyskać setki nowych egzemplarzy. Standardy branżowe wręcz zalecają okulizację w określonych terminach, bo np. latem na korze podkładki łatwo wykonać tzw. cięcie w kształcie litery „T”, co podnosi skuteczność całego procesu. W praktyce, dobrze wykonana okulizacja nie tylko przyspiesza produkcję, ale i pozwala uzyskać rośliny lepiej przystosowane do lokalnych warunków. Według mnie trudno o lepszy sposób w przypadku profesjonalnych szkółek, a umiejętność prawidłowego wykonania tego zabiegu to podstawa fachu każdego szkółkarza.
Rozmnażanie roślin ozdobnych przez odkłady – zarówno pionowe, jak i poziome – opiera się na ukorzenianiu części pędów, które pozostają połączone z rośliną mateczną. Odkłady pionowe polegają na obsypywaniu ziemią wyrastających pędów, by pobudzić je do wytwarzania własnych korzeni, podczas gdy odkłady poziome polegają na przyginaniu i przykrywaniu wybranych pędów do ziemi. Oba sposoby są powszechnie wykorzystywane przy rozmnażaniu wielu krzewów, np. porzeczek, agrestu czy niektórych roślin ozdobnych o giętkich pędach. W praktyce jednak odkłady są dość powolne i mniej wydajne w porównaniu z innymi metodami, a uzyskane rośliny często są mniej wyrównane pod względem jakości. Z kolei rozmnażanie przez sadzonki polega na ukorzenianiu oderwanych fragmentów roślin – to technika bardzo popularna m.in. przy bylinach, roślinach zielnych czy niektórych krzewach. Jednak sadzonkowanie wymaga specyficznych warunków, np. wysokiej wilgotności czy użycia ukorzeniaczy, a efekt nie zawsze jest gwarantowany. Wreszcie okulizacja, czyli wszczepienie pojedynczego pąka na podkładkę, to bardzo efektywna i szybka metoda rozmnażania odmian szlachetnych drzew i krzewów ozdobnych, stosowana zwłaszcza w szkółkarstwie róż czy drzew owocowych. Pomieszanie tych technik wynika często z prostego błędu – wszystkie wymienione metody są wegetatywne, ale różnią się istotnie etapami, wymaganiami i końcowym efektem. Dlatego znajomość szczegółów każdego sposobu jest kluczowa, żeby dobrać optymalną metodę do danego gatunku i celu produkcji. W praktyce, wybór niewłaściwej metody może prowadzić do strat materiału roślinnego i znacząco obniżyć efektywność uprawy.