Uszkodzenie diody gaszącej w przekaźniku DC, moim zdaniem, to naprawdę częsta i dość niebezpieczna sytuacja w praktyce instalatorskiej. Diody gaszące, zwane też diodami swobodnego przebiegu, są stosowane równolegle do cewki przekaźnika właśnie po to, żeby tłumić przepięcia indukcyjne pojawiające się przy wyłączaniu prądu. Bez niej, albo gdy jest uszkodzona (np. przerwa albo przebicie), wyindukowane napięcie na cewce może osiągać nawet kilkaset woltów, co potrafi zniszczyć tranzystory sterujące lub inne elementy układu. To już nie są żarty – często tak właśnie palą się wyjścia sterowników PLC czy tranzystorów mocy w automatyce. Standardy np. IEC 60255 czy wytyczne producentów automatyki przemysłowej zawsze zalecają stosowanie diod gaszących przy DC. Z mojego doświadczenia wynika też, że osoby początkujące czasem mylą diodę gaszącą z warystorami lub dwójnikami R-C, które też są tłumikami, ale pasują raczej do obwodów AC. Warto więc zapamiętać: dioda gasząca to podstawa przy cewkach DC i jej awaria = realne ryzyko przepięcia, a konsekwencje tego czasem są bardzo przykre.
Każda z tych odpowiedzi wydaje się na pierwszy rzut oka jakoś związana z ochroną przed przepięciami, ale trzeba rozumieć, jak działa ochrona cewek przekaźników w instalacjach DC. Warystor jest rzeczywiście elementem zabezpieczającym, lecz stosuje się go głównie w obwodach prądu przemiennego do tłumienia przepięć o charakterze krótkotrwałym i o wysokiej energii. W praktyce automatyki DC nie jest to standardowe rozwiązanie dla cewek przekaźników, bo warystor zaczyna przewodzić dopiero przy wysokich napięciach – a zależy nam, by tłumić przepięcie zanim ono skutecznie zagrozi elementom sterującym. Z kolei kondensator sam z siebie radzi sobie jedynie z tłumieniem szumów czy bardzo krótkich zakłóceń, ale nie zabezpiecza cewki przekaźnika DC przed wysokim impulsem napięciowym przy rozłączaniu. Dwójnik R-C faktycznie jest często używany przy przekaźnikach prądu przemiennego, bo tam charakterystyka przepięcia i energia są inne – w DC taki układ nie jest optymalny. Typową pomyłką jest sądzenie, że dowolny tłumik ograniczy każde przepięcie, ale w praktyce dobiera się rozwiązanie adekwatne do charakterystyki obwodu. Diody gaszące są standardem przy przekaźnikach DC i to one biorą na siebie cały impuls generowany przez cewkę. Kiedy ta dioda ulegnie uszkodzeniu, praktycznie nie ma już kto przejąć tego niebezpiecznego napięcia, co często prowadzi do zwarcia w tranzystorach lub uszkodzeń sterowników. Warto więc znać praktyczne różnice i nie polegać na ogólnych skojarzeniach – odpowiedni dobór elementów ochronnych to podstawa niezawodnej pracy układów.