Indeksy w bazach danych są kluczowym narzędziem przyspieszającym wykonywanie zapytań, ponieważ pozwalają na szybsze odnajdywanie danych. Indeks działa jak spis treści w książce, umożliwiając systemowi zarządzania bazą danych (DBMS) szybkie zlokalizowanie konkretnych wierszy w tabelach. W praktyce, dodanie indeksu do kolumny, po której często są przeprowadzane wyszukiwania, może znacząco poprawić wydajność zapytań SELECT. Na przykład, jeśli mamy dużą tabelę z danymi o klientach i często wyszukujemy klientów według nazwiska, stworzenie indeksu na kolumnie 'nazwisko' pozwoli na zredukowanie czasu potrzebnego na wyszukiwanie z kilku sekund do milisekund. Warto również wspomnieć o dobrych praktykach związanych z używaniem indeksów, takich jak unikanie nadmiernego indeksowania, które może prowadzić do obniżenia wydajności operacji INSERT, UPDATE czy DELETE, ponieważ każdy z tych procesów musi również aktualizować odpowiednie indeksy. Dlatego kluczowe jest staranne planowanie i zastosowanie indeksów tam, gdzie przynoszą największe korzyści.
Klucze podstawowe pełnią inną rolę w bazach danych niż indeksy. Służą one do jednoznacznej identyfikacji każdego wiersza w tabeli i zapewniają, że nie ma duplikatów danych. Choć klucze podstawowe mogą być automatycznie indeksowane przez system bazy danych, ich głównym celem jest zapewnienie integralności danych, a nie przyspieszanie wyszukiwania. Reguły, z drugiej strony, dotyczą logiki aplikacji i kontroli danych, ale nie wpływają na szybkość dostępu do danych. Mogą one być używane do walidacji danych przed ich zapisaniem w bazie, co jest ważne, lecz nie przyspiesza samego procesu wyszukiwania. Wartości domyślne definiują, jakie dane mają być wstawiane, gdy nie podano żadnej wartości, ale również nie mają wpływu na wydajność zapytań. Wszystkie te elementy mają swoje istotne miejsce w projektowaniu baz danych, jednak nie są bezpośrednio związane z optymalizacją szybkości zapytań jak to jest w przypadku indeksów. Często mylnie zakłada się, że klucze podstawowe i inne mechanizmy są wystarczające do poprawy wydajności, co może prowadzić do nieefektywnego projektowania i nieodpowiednich optymalizacji w systemie bazodanowym.