Modele sztukatorskie o kształcie zbliżonym do kulistego zdecydowanie najlepiej wykonywać w formach zamkniętych z płaszczem. To rozwiązanie wynika z prostych zasad fizyki i technologii odlewania. Kuliste kształty są trudne do uzyskania w formach otwartych czy szablonowych, bo materiał odlewniczy ma tendencję do rozlewania się i nieutworzenia pełnego, gładkiego obrysu. Forma zamknięta z płaszczem pozwala na pełne objęcie modelu, zabezpiecza przed wyciekami i zapewnia równomierne rozprowadzenie masy sztukatorskiej. Przy takich formach łatwiej osiągnąć dokładność odwzorowania drobnych detali, zwłaszcza przy modelach, gdzie liczy się precyzyjne odtworzenie powierzchni. Z mojego doświadczenia wynika, że w praktyce rzemieślniczej stosowanie płaszcza podnosi żywotność formy i zmniejsza ryzyko uszkodzeń przy wielokrotnym odlewaniu. W branżowych normach, np. PN-EN 13914-1, takie podejście jest zalecane przy trudnych, bryłowych kształtach. No i jeszcze jedno: formy zamknięte pozwalają na szybszą i bardziej powtarzalną pracę, co w produkcji seryjnej jest ogromnym plusem. Warto zwracać uwagę nie tylko na kształt, ale też na właściwości materiałów formujących i samego modelu – czasem wybór formy to klucz do sukcesu całego projektu.
Temat form do odlewania modeli sztukatorskich bywa mylący, bo rzeczywiście istnieje kilka rodzajów form i każda znajduje zastosowanie przy innych kształtach oraz wymaganiach technologicznych. Szablonowe formy nadają się raczej do elementów o prostych, powtarzalnych przekrojach – na przykład gzymsy, listwy czy fryzy, gdzie można prowadzić profil szablonem po masie modelarskiej. Jednak przy bryłach zbliżonych do kulistych szablon w ogóle nie pozwala uzyskać poprawnego, zamkniętego kształtu – model wyjdzie zniekształcony lub nie będzie kompletny. Formy kombinowane, jak sama nazwa wskazuje, są tworzone z kilku części i sprawdzają się przy bardziej złożonych dekoracjach, często o nieregularnych kształtach, ale nadal nie gwarantują pełnego, szczelnego objęcia obiektu kulistego. Często też ich stosowanie komplikuje proces łączenia elementów formy, co może prowadzić do błędów w odwzorowaniu detali. Otwarte formy z płaszczem stosuje się najczęściej do płaskorzeźb lub modeli wymagających tylko jednostronnego odlewania – kuliste modele nie będą mogły być w nich właściwie uformowane, bo masa rozleje się, a model nie uzyska symetrii. Typowym błędem jest mylenie pojęcia „płaszcza” z zamknięciem całej formy – płaszcz jedynie usztywnia formę, ale nie sprawia, że jest ona hermetyczna i szczelna z każdej strony. Zamknięta forma z płaszczem to jedyne rozwiązanie, które umożliwia kontrolowane, całościowe odlewanie modeli kulistych bez ryzyka zniekształceń czy braków materiału. W praktyce rzemieślniczej takie pomyłki mogą prowadzić do strat materiału i czasu, więc ważne jest, by rozumieć rolę odpowiednich rodzajów form w zależności od geometrii modelu. Warto więc poświęcić chwilę na analizę konkretnego kształtu i wymagań technologicznych, zanim wybierze się metodę odlewniczą – to oszczędza mnóstwo problemów na późniejszych etapach produkcji.