Wykonawca jest odpowiedzialny za sporządzenie kosztorysu zamiennego w związku ze zmianą ilości robót, ponieważ to on w praktyce wykonuje prace budowlane i na bieżąco monitoruje koszty związane z realizacją projektu. Kosztorys zamienny to dokument, który szczegółowo przedstawia zmiany w zakresie i wartościach robót, które mogą wynikać z nieprzewidzianych okoliczności lub zmian w projekcie. Wykonawca, mając bezpośredni wgląd w proces budowlany, jest w stanie dokładnie oszacować koszty związane z dodatkowymi lub zmienionymi pracami. Przykładem może być sytuacja, gdy zmienia się projekt budynku, co prowadzi do większej ilości prac związanych z fundamentami lub instalacjami. W takim przypadku wykonawca powinien sporządzić kosztorys zamienny, który uwzględni te zmiany oraz związane z nimi dodatkowe koszty. Warto również zaznaczyć, że na wykonawcy spoczywa obowiązek przedstawienia tego dokumentu inwestorowi, aby zapewnić przejrzystość finansową oraz zgodność z umową. Dobrą praktyką w branży jest również konsultacja z projektantem w celu dokładnego ustalenia zakresu zmian, co może wpłynąć na dokładność sporządzonego kosztorysu.
Wybór projektanta, oferenta czy inwestora jako osób odpowiedzialnych za sporządzenie kosztorysu zamiennego jest nieprawidłowy i wynika z niepełnego zrozumienia ról poszczególnych uczestników procesu budowlanego. Projektant, mimo że ma kluczową rolę w opracowywaniu dokumentacji technicznej, nie angażuje się w bieżące zarządzanie kosztami robót. Jego zadaniem jest stworzenie projektu, który następnie jest realizowany przez wykonawcę. Oferent, który składa ofertę na wykonanie robót, nie ma obowiązku tworzenia kosztorysu zamiennego, ponieważ jego rola kończy się na etapie składania oferty. Inwestor, choć ma decydujący głos w sprawach finansowych, nie sporządza dokumentów kosztorysowych, lecz nadzoruje realizację projektu oraz kontroluje budżet. Typowym błędem myślowym jest myślenie, że osoby spoza wykonawstwa mają wystarczające kompetencje i dostęp do danych potrzebnych do sporządzenia kosztorysu zamiennego. W praktyce, aby przygotować rzetelny kosztorys, niezbędne jest doświadczenie i wiedza o rzeczywistych kosztach robót budowlanych, co znajduje się w gestii tylko wykonawcy, który zna szczegóły realizacji prac, materiały oraz czas potrzebny na ich wykonanie. Właściwe zrozumienie podziału ról i odpowiedzialności w zespole budowlanym jest kluczowe dla efektywnego zarządzania projektem budowlanym.