Kwalifikacja: CES.02 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu szklarskiego
Zawód: Technik technologii szkła
Którą formę należy wykorzystać przy formowaniu wyrobów szklanych za pomocą prasy?
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Przy formowaniu wyrobów szklanych za pomocą prasy wykorzystuje się formy metalowe – i to nie jest przypadek. Metale, przede wszystkim stal specjalna lub żeliwo, gwarantują odpowiednią wytrzymałość na wysokie temperatury oraz ciśnienie wytwarzane przez prasę. Właśnie ta odporność termiczna i mechaniczna jest kluczowa, bo masa szklana zaraz po wyjęciu z pieca hutniczego ma temperaturę rzędu kilkuset stopni, nierzadko przekraczającą 1000°C. Wyobraź sobie, że próbowałbyś użyć formy z drewna czy ceramiki – szybko by się przepaliła albo popękała. Metalowa forma wytrzymuje te ekstremalne warunki, pozwalając na precyzyjne kształtowanie szkła i wielokrotne użycie w cyklu produkcyjnym. W branży szklarskiej od lat stosuje się specjalne powłoki antyadhezyjne na metalowych formach, żeby szkło nie przyklejało się do powierzchni formy, co jeszcze zwiększa ich funkcjonalność. Moim zdaniem, nie ma lepszego rozwiązania dla produkcji masowej i powtarzalnej – metalowe formy to taki trochę złoty standard w hutnictwie szkła. Dodatkowo, taka forma zapewnia wysoką jakość powierzchni wyrobu, co jest bardzo istotne np. przy produkcji naczyń stołowych czy szyb optycznych. Z mojego doświadczenia wynika też, że konserwacja i czyszczenie metalowych form są względnie proste w porównaniu do innych materiałów. Wszystko to sprawia, że metal jako materiał formujący jest po prostu najbardziej praktyczny i ekonomiczny.
Wybór formy do prasowania szkła to nie jest kwestia przypadku czy wygody, tylko twardych wymogów technologicznych. Odpowiedzi wskazujące na formy ceramiczne lub drewniane wydają się logiczne na pierwszy rzut oka, bo drewno z powodzeniem stosuje się np. do rozdmuchiwania szkła przy produkcji elementów artystycznych, a ceramika jest znana z odporności na temperaturę. Niestety, zarówno ceramika, jak i drewno bukowe czy olchowe, nie wytrzymają ciśnienia oraz gwałtownych zmian temperatury generowanych przez prasę. Typowym błędem jest tu mylenie tradycyjnych metod ręcznego modelowania szkła – gdzie forma z twardego drzewa jest rzeczywiście używana, głównie do delikatniejszych operacji – z przemysłowym prasowaniem na masową skalę. Wysoka temperatura masy szklanej powoduje, że drewno natychmiast się zwęgla i ulega szybkiemu zniszczeniu, a ceramika, choć odporna na gorąco, jest zbyt krucha i podatna na pęknięcia pod naciskiem prasy. Można spotkać się z przekonaniem, że drewno bukowe albo olchowe jest uniwersalne w obróbce szkła, bo nieco wolniej się zwęgla niż inne gatunki, lecz to podejście sprawdza się przy krótkotrwałych, jednostkowych operacjach, a nie w produkcji seryjnej. Z kolei ceramika stosowana jest raczej w procesach, gdzie nie występują gwałtowne naciski mechaniczne. Branżowe standardy jednoznacznie wskazują metal (stal, żeliwo) jako materiał do form prasujących, bo tylko on zapewnia żywotność formy, powtarzalność wymiarową oraz odpowiednią jakość powierzchni gotowego wyrobu. Kierując się praktyką warsztatową, warto zapamiętać, że wybór nieodpowiedniego materiału na formę to nie tylko techniczna porażka, ale też ryzyko kosztownych przestojów produkcyjnych i strat materiałowych.