Kwalifikacja: CES.02 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu szklarskiego
Zawód: Technik technologii szkła
Kategorie: Surowce i skład szkła Procesy technologiczne
Który z wymienionych surowców należy dodać do zestawu szklarskiego, aby wprowadzić tlenek glinu do szkła?
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Skaleń to zdecydowanie najczęściej stosowany surowiec do wprowadzania tlenku glinu (Al2O3) do zestawu szklarskiego, bo oprócz glinu dostarcza jeszcze potasu lub sodu, co dodatkowo stabilizuje strukturę szkła. W praktyce przemysłowej skaleń (głównie ortoklaz albo albit) jest taką klasyką – praktycznie w każdej hucie szkła, czy to płaskiego, butelkowego, czy technicznego, zawsze znajdzie się trochę skalenia w recepturze. Co ciekawe, tlenek glinu poprawia odporność chemiczną i mechaniczną szkła, przez co bardzo często korzysta się z tego dodatku przy produkcji szkła laboratoryjnego, naczyń żaroodpornych czy szkieł optycznych. Moim zdaniem, warto zapamiętać, że sam Al2O3 rzadko dodaje się w czystej postaci, bo trudno uzyskać dobre wymieszanie – skaleń pod tym względem jest dużo wygodniejszy i lepiej się rozprowadza w masie szklanej. W podręcznikach np. do technologii szkła (jak te od prof. Jabłońskiego) można znaleźć konkretne normy i zalecane ilości skalenia w składzie zestawu. Gdyby nie ten surowiec, trudno byłoby uzyskać odpowiednią wytrzymałość i klarowność szkła, więc bez dwóch zdań – skaleń to podstawa przy wprowadzaniu tlenku glinu.
Z pozoru sodę, boraks czy dolomit również spotyka się w przemyśle szklarskim, ale ich rola jest zupełnie inna niż wprowadzanie tlenku glinu. Soda to przecież klasyczny topnik, jej głównym zadaniem jest obniżenie temperatury topnienia zestawu szklarskiego, bo sama z siebie nie zawiera glinu. W praktyce spotkałem się z sytuacjami, że ktoś myli sodę i skaleń przez to, że oba te surowce mają związek z glinokrzemianami, ale to dość powierzchowne skojarzenie. Jeśli chodzi o boraks, ten surowiec jest używany do wprowadzania tlenku boru (B2O3) – nadaje szkłu specjalne właściwości, np. zwiększoną odporność na szoki termiczne, ale nie dostarcza Al2O3. Często w zestawieniach surowców ktoś łączy błędnie boraks z glinem przez nazwy lub przez to, że oba wykorzystywane są w szkle technicznym, ale to dwie zupełnie różne sprawy. Dolomit natomiast wprowadza do szkła tlenek magnezu i węglanu wapnia, poprawiając twardość i odporność chemiczną, jednak nie ma nic wspólnego z tlenkiem glinu. W starszych podręcznikach i standardach branżowych często podkreślano, jak ważne jest poprawne rozumienie funkcji każdego surowca, żeby nie popełniać takich błędów w praktyce. Moim zdaniem, mylenie tych składników bierze się głównie z podobieństwa nazw lub ogólnej wiedzy o ich stosowaniu w technologii szkła, ale przy konkretnym pytaniu o tlenek glinu zawsze warto sprawdzić zawartość chemiczną danego minerału. Warto pamiętać, że tylko skaleń wnosi do zestawu szklarskiego znaczące ilości tlenku glinu, co przekłada się na właściwości produktu końcowego.