Kwalifikacja: SPC.07 - Organizacja i nadzorowanie produkcji wyrobów spożywczych

Na rysunku widać klasyczny areometr zanurzony w cylindrze z cieczą, czyli przyrząd pływający, a nie urządzenie do pomiarów siły wyporu na wadze ani głowicę ultradźwiękową czy kolbę piknometryczną. Łatwo tu pomylić kilka metod oznaczania gęstości, bo wszystkie w jakimś sensie korzystają z tej samej wielkości fizycznej, ale różni je sposób wykonania pomiaru. Metoda hydrostatyczna polega na ważeniu próbki w powietrzu i w cieczy o znanej gęstości, najczęściej wodzie, przy użyciu specjalnej wagi hydrostatycznej i zawieszki. Oblicza się gęstość z różnicy wskazań wagi. Na ilustracji nie ma jednak ani szalki, ani ramienia wagi, ani systemu zawieszenia – jest tylko pływający przyrząd z własną skalą, co jednoznacznie wskazuje na pomiar areometryczny. Zdarza się, że uczniowie utożsamiają każde „zanurzanie czegoś w cieczy” z metodą hydrostatyczną, ale to zbyt duże uproszczenie. W przypadku metody ultradźwiękowej używa się przetworników nadawczo‑odbiorczych, które mierzą prędkość rozchodzenia się fali dźwiękowej w medium. Takie czujniki są w praktyce montowane w rurociągach lub zbiornikach, często z wyświetlaczem cyfrowym, służą do pomiaru gęstości w sposób ciągły w instalacjach procesowych. Na rysunku w ogóle nie ma elektroniki, przewodów, ani falomierza, więc nie pasuje to do tej technologii. Z kolei metoda piknometryczna korzysta ze szklanej kolby o bardzo dokładnie określonej objętości – piknometru – którą się waży pustą, wypełnioną wodą i badanym roztworem. Na podstawie masy i objętości oblicza się gęstość. Piknometr ma charakterystyczny kształt z szlifowanym korkiem i kapilarą do wyrównania poziomu cieczy, a nie wydłużony trzon ze skalą i obciążenie na dole. Typowym błędem jest tu skupienie się tylko na fakcie, że coś pływa w cieczy, bez analizy szczegółów konstrukcji przyrządu i sposobu odczytu. W praktyce kontroli jakości w przemyśle spożywczym dobrze jest rozróżniać te metody, bo każda ma swoje zastosowanie: areometria do szybkiej kontroli roztworów, piknometria do pomiarów wzorcowych w laboratorium, hydrostatyka do ciał stałych o nieregularnym kształcie, a ultradźwięki do pomiarów on‑line w instalacjach.