Kwalifikacja: SPC.07 - Organizacja i nadzorowanie produkcji wyrobów spożywczych

W tym zadaniu kluczowe jest rozróżnienie, do czego konkretnie służą poszczególne przyrządy pomiarowe. W technice spożywczej bardzo łatwo jest się pomylić, bo nazwy brzmią podobnie i często kojarzymy je ogólnie z „pomiarami”, bez zastanowienia, co dokładnie jest mierzone. W efekcie ktoś intuicyjnie wybiera urządzenie znane z innych zajęć, a nie to faktycznie przeznaczone do tłuszczu w mleku. Higrometr to przyrząd do pomiaru wilgotności, najczęściej względnej wilgotności powietrza. Stosuje się go w magazynach, suszarniach, komorach dojrzewalniczych serów czy w pomieszczeniach produkcyjnych, gdzie ważne jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności mikroklimatu. Nie ma on jednak nic wspólnego z bezpośrednim oznaczaniem zawartości tłuszczu w produktach mlecznych – mierzy parametr otoczenia, a nie skład chemiczny mleka. Termometr z kolei służy wyłącznie do pomiaru temperatury. Oczywiście w analizie mleka temperatura jest krytyczna: wpływa na lepkość, rozpuszczalność składników, dokładność oznaczeń, stabilność próbki. Termometr jest więc ważnym narzędziem pomocniczym, ale sam w sobie nie daje informacji o procentowej zawartości tłuszczu. To typowy błąd myślowy: skoro coś jest tak powszechne i używane „zawsze”, to wydaje się, że służy do wszystkiego. Densymetr (areometr) mierzy gęstość cieczy, czasem przeliczaną na tzw. gęstość względną. W przemyśle spożywczym stosuje się go np. do pomiaru ekstraktu w brzeczce piwnej, stężenia solanki czy zawartości cukru w roztworach. W mleczarstwie można z gęstości pośrednio wnioskować o niektórych parametrach mleka, ale densymetr nie jest narzędziem przeznaczonym do bezpośredniego, precyzyjnego oznaczania tłuszczu. Do tego celu opracowano specjalne szkło pomiarowe – właśnie butyrometr – oraz odpowiednią, zwalidowaną metodę analityczną. Moim zdaniem warto zapamiętać prostą zasadę: jeśli mówimy o klasycznym, laboratoryjnym oznaczaniu tłuszczu w mleku metodą Gerbera, to zawsze w grę wchodzi butyrometr, a nie termometr, higrometr czy densymetr. Błędne skojarzenia wynikają zwykle z mieszania pojęć: pomiar warunków środowiskowych lub gęstości to co innego niż pomiar składu tłuszczowego produktu.