Kwalifikacja: SPC.07 - Organizacja i nadzorowanie produkcji wyrobów spożywczych

W procesie otrzymywania olejów metodą ekstrakcji bardzo łatwo pomylić kolejność operacji, bo w głowie mieszają się pojęcia: ekstrakcja, destylacja, rafinacja, a wszystkie brzmią dość „chemicznie”. Z technicznego punktu widzenia kluczowe jest zrozumienie, co każda z tych operacji tak naprawdę robi. Ekstrakcja to proces wyciągania oleju z surowca stałego za pomocą rozpuszczalnika, najczęściej heksanu. Powstaje mieszanina oleju i rozpuszczalnika, czyli tzw. miscella. Na tym etapie nie mamy jeszcze czystego oleju, tylko układ dwuskładnikowy, w którym rozpuszczalnik dominuje objętościowo. Jeśli ktoś ustawia najpierw rafinację, a dopiero potem ekstrakcję albo destylację, to miesza ze sobą dwa zupełnie różne poziomy obróbki: rafinacja dotyczy oleju już wydzielonego, pozbawionego rozpuszczalnika, natomiast ekstrakcja i destylacja dotyczą mieszaniny olej–rozpuszczalnik i surowca roślinnego. W praktyce nie da się sensownie rafinować oleju, którego jeszcze nie wydobyto z nasion, ani takiego, który wciąż zawiera duże ilości heksanu. To byłby błąd technologiczny i ekonomiczny. Z kolei odwrócenie kolejności ekstrakcji i destylacji też nie ma sensu, bo destylacja w tym procesie jest właśnie po to, żeby usunąć rozpuszczalnik z miscella po ekstrakcji. Nie można więc najpierw destylować, a dopiero potem ekstrahować, bo przed ekstrakcją nie mamy jeszcze mieszaniny do odparowania. To typowy błąd myślowy: traktowanie destylacji jako jakiegoś uniwersalnego „pierwszego kroku oczyszczania”, niezależnie od tego, co jest w układzie. Branżowe dobre praktyki i rozwiązania stosowane w nowoczesnych olejarniach są dość jednoznaczne: najpierw wydobycie tłuszczu z surowca (ekstrakcja), potem usunięcie rozpuszczalnika z oleju (destylacja/odparowanie heksanu), a dopiero na końcu kompleksowe oczyszczanie i poprawa jakości sensorycznej oraz stabilności oksydacyjnej, czyli rafinacja. Odwracanie tej kolejności prowadziłoby do większych strat surowca, problemów z bezpieczeństwem (pozostałości rozpuszczalnika w oleju) oraz niespełnienia wymagań norm jakościowych dla olejów jadalnych. Z mojego doświadczenia, gdy ktoś myli te etapy, zwykle wynika to z patrzenia na cały proces jak na jedną „wielką rafinację”, zamiast rozbić go na logiczne, następujące po sobie operacje jednostkowe.