Luzownik to urządzenie, które pełni bardzo istotną funkcję w układzie bezpieczeństwa dźwigów, wind czy innych instalacji transportu pionowego. Jego głównym zadaniem jest automatyczne włączenie hamulca w sytuacji zaniku napięcia zasilania. To rozwiązanie chroni przed niekontrolowanym ruchem kabiny, który mógłby prowadzić do poważnych zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi korzystających z urządzenia. W praktyce wygląda to tak: jeśli nagle zabraknie prądu, luzownik natychmiast uruchamia hamulec, który zatrzymuje kabinę w danym miejscu, uniemożliwiając jej opadnięcie czy przesunięcie. Moim zdaniem, to absolutna podstawa jeśli chodzi o zgodność z wymogami norm europejskich, szczególnie PN-EN 81-20, gdzie opisuje się mechanizmy zapobiegające przypadkowemu ruchowi. W branży dźwigowej od lat stosuje się takie rozwiązania i, szczerze mówiąc, nie wyobrażam sobie windy bez sprawnego luzownika – to trochę jak jazda samochodem bez hamulca ręcznego. Dobrym przykładem jest sytuacja, kiedy podczas silnej burzy nastąpi awaria zasilania – dzięki luzownikowi kabina nie spadnie, a pasażerowie pozostaną bezpieczni. Warto też pamiętać, że regularna konserwacja i przeglądy tych mechanizmów są kluczowe, bo od ich sprawności zależy bezpieczeństwo całego systemu.
Wiele osób myli czasem zadania luzownika z innymi elementami windy i to się często zdarza nawet początkującym technikom. Przykładowo, określenie "zluzowanie liny" sugeruje, że luzownik ma bezpośrednio wpływać na naciąg lub napięcie lin nośnych. W praktyce tym zajmują się inne komponenty, takie jak układ napędowy czy specjalne urządzenia do kontroli naciągu lin, a luzownik w ogóle nie ingeruje w ten obszar. Z kolei "automatyczne sterowanie" to bardzo szerokie pojęcie, obejmuje ono całą automatykę windy – sterowniki PLC, przekaźniki, sensory, ale nie jest to konkretna funkcja luzownika. Luzownik sam w sobie nie ma żadnej roli decyzyjnej w sterowaniu ruchem kabiny, a jego aktywacja następuje czysto mechanicznie lub elektro-mechanicznie w odpowiedzi na zanik napięcia. Jeszcze inna odpowiedź – "zluzowanie chwytaczy kabiny" – sugeruje, że luzownik działa na układzie bezpieczeństwa związanym z hamowaniem awaryjnym przy przekroczeniu prędkości albo podczas nieprawidłowego postoju kabiny. Za to odpowiadają chwytacze bezpieczeństwa, które są uruchamiane przez regulator prędkości, a nie przez luzownik. To raczej typowy błąd polegający na mieszaniu nazw poszczególnych podzespołów windy. Podstawowa funkcja luzownika zawsze sprowadza się do tego, by w razie zaniku zasilania błyskawicznie zwolnić hamulec i zatrzymać kabinę – to wymóg zapisany w normach europejskich. Najczęściej studenci mylą te pojęcia, bo w praktyce rzadko mają okazję zobaczyć działanie luzownika na żywo. Z mojego doświadczenia wynika, że warto, zanim zacznie się szukać powiązań, najpierw dobrze prześledzić schematy i instrukcje techniczne producentów, bo nazwy bywają podobne, ale funkcje zupełnie inne. W skrócie – luzownik to nie sterownik, nie naciągacz lin i nie hamulec awaryjny, tylko mechanizm odpowiedzialny za automatyczne załączenie hamulca przy braku napięcia.