Stężenie pośmiertne, znane również jako rigor mortis, to zjawisko biologiczne, które występuje po śmierci, charakteryzujące się sztywnością mięśni. Powstaje ono w wyniku braku ATP (adenozynotrifosforanu), który jest niezbędny do rozluźnienia mięśni. Po śmierci, procesy metaboliczne ulegają zatrzymaniu, co prowadzi do odkładania się jonów wapnia w komórkach mięśniowych, powodując ich kurczenie się i sztywnienie. Rigor mortis zazwyczaj zaczyna występować od 2 do 6 godzin po śmierci i osiąga maksimum po około 12-24 godzinach, w zależności od warunków otoczenia, jak temperatura i wilgotność. W praktyce, zrozumienie tego procesu jest kluczowe dla medycyny sądowej, ponieważ pomaga w określeniu czasu zgonu oraz może być użyteczne w śledztwach kryminalnych. Dodatkowo, wiedza na temat stężenia pośmiertnego jest niezbędna dla patomorfologów i specjalistów zajmujących się badaniami zwłok, aby poprawnie ocenić stan ciała i ewentualne obrażenia.
Plamy opadowe, wybroczyny podskórne i krzepnięcie krwi to zjawiska, które mogą wystąpić po śmierci, ale nie są definiowane jako stężenie pośmiertne. Plamy opadowe, znane jako livor mortis, to przebarwienia skóry, które powstają na skutek gromadzenia się krwi w najniżej położonych częściach ciała, co jest spowodowane siłą grawitacji. Zjawisko to zaczyna się od około 20-30 minut po śmierci i jest kluczowe dla określenia pozycji ciała w momencie zgonu. Wybroczyny podskórne to drobne krwawienia, które mogą powstać w wyniku różnych czynników, takich jak urazy lub choroby, i są związane z uszkodzeniem naczyń krwionośnych, co również nie jest związane z sztywnością mięśni. Krzepnięcie krwi, czyli proces, w którym krew przechodzi w stan stały, zachodzi natychmiast po śmierci, ale nie prowadzi do sztywności mięśni, a raczej wpływa na stan płynów ustrojowych w martwym organizmie. Typowym błędem myślowym jest mylenie tych zjawisk z stężeniem pośmiertnym, co może prowadzić do nieprawidłowych wniosków na temat czasu zgonu i ogólnych zmian w ciele po śmierci. W kontekście medycyny sądowej, zrozumienie różnicy między tymi zjawiskami jest kluczowe dla prawidłowej interpretacji wyników badań oraz ustalania okoliczności zgonu.