Mleko instant, znane również jako mleko w proszku, jest produktem powstałym w wyniku odparowania wody z mleka, co prowadzi do uzyskania koncentratu mlecznego. Proces ten polega na poddaniu mleka wysokotemperaturowej obróbce, a następnie suszeniu, co skutkuje produktem o dłuższym okresie przydatności i mniejszej masie, co ułatwia transport i magazynowanie. Mleko instant zachowuje większość składników odżywczych obecnych w świeżym mleku, takich jak białka, tłuszcze oraz witaminy, co czyni je wartościowym składnikiem w wielu zastosowaniach kulinarnych i przemysłowych. Zastosowanie mleka instant obejmuje zarówno produkcję żywności, np. w piekarnictwie, jak i napojów, gdzie stanowi wygodną alternatywę dla mleka świeżego. Dodatkowo, zgodnie z normami jakościowymi, mleko w proszku musi spełniać określone standardy mikrobiologiczne i chemiczne, co zapewnia jego bezpieczeństwo i wartość odżywczą dla konsumentów.
Mleko instant, jako koncentrat mleczny, różni się zasadniczo od pozostałych wymienionych produktów, takich jak maślanka, kefir oraz mleko zsiadłe, które są fermentowanymi wariantami mleka. Maślanka jest produktem ubocznym produkcji masła i zawiera mniej tłuszczu, a jego fermentacja prowadzi do powstania charakterystycznych kultury bakterii, co nadaje jej specyficzny smak i konsystencję. Kefir, podobnie jak maślanka, jest wynikiem fermentacji, w tym przypadku za pomocą grzybów kefirowych, które działają na mleko, wprowadzając unikalne probiotyczne właściwości. Mleko zsiadłe natomiast jest produktem fermentacji mleka przez naturalne kultury bakterii kwasu mlekowego, co prowadzi do koagulacji białek mleka i uzyskania charakterystycznej, lekko kwaśnej konsystencji. Te produkty, pomimo że również mają swoje miejsce w diecie i kuchni, nie są klasyfikowane jako koncentraty mleczne, ponieważ nie przechodzą procesu odparowania wody, co jest kluczowe dla definicji mleka instant. Zrozumienie różnic między tymi produktami jest istotne, ponieważ może wpłynąć na wybór odpowiedniego składnika w danym kontekście kulinarnym lub dietetycznym, a także na zrozumienie ich właściwości odżywczych i zastosowań.