Rotunda św. Mikołaja w Cieszynie jest wybitnym przykładem architektury romańskiej, co można zidentyfikować poprzez szereg charakterystycznych cech. Styl romański, który rozwijał się w Europie od XI do XIII wieku, cechuje się masywnymi formami, prostotą bryły oraz zastosowaniem ciężkich, kamiennych materiałów. W przypadku rotundy, jej okrągła forma oraz niski dach są typowe dla tej epoki. Dodatkowo, półkoliście zamknięte łuki i małe okna, które ograniczają dostęp światła, są typowe dla architektury romańskiej, co miało na celu zapewnienie stabilności strukturalnej budynku. W praktyce, znajomość stylów architektonicznych, takich jak romański, pozwala architektom i historykom sztuki na klasyfikowanie i rozpoznawanie nie tylko budowli, ale również ich elementów dekoracyjnych oraz użytych technik budowlanych. Zrozumienie tych cech jest kluczowe dla konserwatorów zabytków, którzy muszą podejmować świadome decyzje dotyczące zachowania i restauracji historycznych obiektów.
Wybór innego stylu architektonicznego niż romański w kontekście Rotundy św. Mikołaja w Cieszynie opiera się na zrozumieniu, czym charakteryzują się różne style. Barok, na przykład, znany jest z bogactwa form, dynamiki oraz ekspresyjnych detali, które nie występują w prostych i skromnych budowlach romańskich. Architektura barokowa wprowadza ornamenty, efektowne kolumny oraz często wielkie, otwarte przestrzenie, co czyni ten styl zupełnie odmiennym od tego, co można zauważyć w rotundzie. Z kolei gotyk, który rozwijał się po stylu romańskim, wprowadzał strzeliste wieże, witraże i ostrołukowe otwory, co również nie znajduje odzwierciedlenia w budowlach romańskich. W przypadku renesansu, kluczowymi cechami są symetria i harmonia, a także użycie elementów klasycznych, co również nie pasuje do charakterystyki rotundy. Typowe błędy myślowe w ocenie stylu polegają na stosowaniu ogólnych skojarzeń z architekturą, zamiast analizowania właściwych cech budynku. Dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na specyfikę budowli, a nie tylko na intuicyjne skojarzenia z popularnymi stylami. Analizując szczegóły, mogą pojawić się pomyłki w klasyfikacji, które mogą prowadzić do nieprawidłowych wniosków dotyczących historycznego znaczenia i wartości architektonicznej obiektów.
